بهترین روش آبیاری سیب زمینی چیست؟

سیب زمینی در ایران از جمله محصولات زراعی پرسود محسوب می‌شود. سودآوری این محصول برای بسیاری از کشاورزان جذاب است. اما آنچه به عملکرد بالا و برداشت چند ده تنی ختم می‌شود، برنامه ریزی جهت کاشت، آبیاری، داشت و برداشت سیب زمینی است. در مقاله پیش رو تمامی نکات و جزییات درمورد نحوه آبیاری سیب زمینی، آرایش کاشت، آبیاری قطره ای سیب زمینی، تاثیر شوری بر عملکرد سیب زمینی و بسیاری عوامل دیگر را مورد بررسی قرار دادیم. با شرکت آرکا صنعت آب همراه باشید.

گذشته سیب زمینی

خاستگاه اصلی سیب زمینی، آمریکای جنوبی (کشورهای پرو، شیلی، بولیوی و اکوادور) است. سیب زمینی در این کشورها یک ماده غذایی مهم و پر مصرف محسوب می‌شود. با وارد شدن سیب زمینی به اروپا در قرن شانزدهم، زمینه استفاده از این ماده غذایی به شکل‌های مختلف و در صنایع غذایی گوناگون فراهم شد. از قرن نوزدهم تا امروز، کاشت سیب زمینی در اکثر کشورهای دنیا رواج پیدا کرده است.

آینده سیب زمینی

سیب زمینی بعد از گندم، مهمترین محصولی است که در ایران کشت می‌شود. آینده این خوراکی سرشار از نشاسته، بسیار روشن است. تا جایی که برخی دانشمندان ادعا می‌کنند در سال‌های آینده سیب زمینیِ مقاوم در برابر انواع بیماری‌ها و تنش‌های آب و هوایی شدید (یخبندان و خشکسالی) تولید خواهد شد. به علاوه، استفاده از این محصول در صنایع تولید فرآورده‌های غذایی روز به روز گسترش می‌یابد. استفاده از پودر سیب زمینی، پرک سیب زمینی و آرد سیب زمینی در صنایع غذایی، از جمله مصارف این گیاه است.

آمار کاشت سیب زمینی در ایران و جهان

کل تولید سیب زمینی در جهان در سال 2020 معادل 359.071.403 تن بوده است. این میزان نسبت به سال 2019، حدود 1.2 افزایش را نشان می‌دهد. طبق آمارهای جهانی، ایران با تولید 4.5 میلیون تن غده سیب زمینی، رتبه نوزدهم را در بین کشورهای تولیدکننده سیب زمینی به خود اختصاص داده است.

نیاز آبی سیب زمینی

مقدار آب مورد نیاز برای جبران تلفات تبخیر و تعرق گیاه در مزرعه با عنوان نیاز آبی گیاه نامیده می‌شود. مقدار نیاز آبی گیاه به میزان تبخیر و تعرق بستگی دارد. تبخیر و تعرق نیز تحت تاثیر مراحل رشد گیاه و پارامترهای هواشناسی منطقه است. بنابراین نیاز آبی گیاهان به صورت زمانی و مکانی متغیر است. برای محاسبه آن باید شدت تبخیر، زمان و مکان را لحاظ کرد. منظور از زمان، مراحل مختلف رشدی گیاه است.

تغییرات زمانی نیاز آبی سیب زمینی در طول دوره رشد

برای محصول سیب زمینی اگر یک دوره 120 روزه را از زمان کاشت تا برداشت در نظر بگیرید؛

• در مراحل اولیه حدود 10 تا 12 روز بعد از کشت حدود 1/8 میلیمتر در روز نیاز آبی دارد.
• در اواسط رشد (حدود 70 روز پس از کشت)، نیاز آبی گیاه به حدود 8 میلیمتر در روز میرسد.
• در اواخر دوره رشد نیز نیاز آبی گیاه تعدیل پیدا کرده و کمتر می‌شود.

 بنابراین اینکه برخی از کشاورزان از ابتدای دوره رشد تا زمان برداشت محصول یک ساعت آبیاری را مشخص می‌کنند و به صورت یکسان (بدون توجه به مرحله رشدی گیاه) آبیاری را انجام می‌دهند، اقدامی اشتباه بوده و منطقی نیست. به عبارت دیگر باید مقدار آبیاری تابعی از دوره رشد گیاه باشد. در واقع نیاز آبی سیب زمینی تحت تاثیر مکان و اقلیم آب و هوایی منطقه است.

از آنجا که معمولاً مقدار آب مورد نیاز در مزارع، بر حسب لیتر بر ثانیه یا متر مکعب بر ساعت سنجیده می‌شود، اگر بخواهیم این اعداد را به متر مکعب تبدیل کنیم، باید عدد عمق آب را بر حسب میلیمتر در 10 ضرب نموده تا تبدیل به متر مکعب در هکتار گردد. بنابراین هر هکتار سیب زمینی در اواسط رشد حدود 80 متر مکعب در روز به آب نیاز دارد.

روش‌های تعیین نیاز آبی سیب زمینی

روش‌های مختلفی برای تعیین نیاز آبی سیب زمینی وجود دارد. می‌توان به روش‌های تجربی، سند ملی آب، کتاب‌های تعیین نیاز آبی گیاهان زراعی و باغی، نیاز آبی بر اساس پایش رطوبت و سنجش از دور اشاره کرد. با استفاده از داده‌های هواشناسی که از ایستگاه‌های هواشناسی اخذ می‌شود، می‌توان نیاز آبی، میزان تبخیر و تعرق گیاهان را در منطقه آب و هوایی مورد نظر محاسبه کرد.

همچنین نیاز آبی را به راحتی می‌توان از سند ملی آب که برای تک تک مناطق ایران انجام شده استخراج کرد (در سند ملی نیاز آبی برای هر استانی به صورت جداگانه و برای تک تک محصولات تعیین شده است). در کتاب “برآورد آب مورد نیاز گیاهان عمده زراعی کشور” بر اساس بارندگی موثر و تبخیر و تعرق گیاهی، نیاز آبی محصولات مختلف را در نقاط مختلف کشور مشخص شده است.

یک راه ساده و در دسترس تر این است که از سامانه نیاز آبیاری گیاهان زراعی و باغی کشور استفاده کرد.  این سامانه توسط موسسه تحقیقات خاک و آب در سال 1400 توسعه یافته است، با ایجاد بانک‌های اطلاعاتی منحصر به فرد در سطح کشور توانایی آن را دارد که تغییرات نیاز آبیاری محصولات مختلف را در شرایط تغییر اقلیم تعیین و ارائه نماید. کافی است وارد سامانه شده و نام استان و نوع محصول زیر کشت خود را وارد نمایید. سپس جدولی ارائه می‌شود که بر اساس منطقه آب و هوایی، نیاز آبی محصول در طی دوره رشد را بیان می‌کند. تصویر زیر یک مثال از داده های این سامانه است که جهت تعیین نیاز آبی سیب زمینی در طی دوران رشد در استان اصفهان، شهرستان لنجان بدست آمده است.

آبیاری سیب زمینی چگونه است؟

برای رسیدن به تولید پایدار و خودکفایی در سیب زمینی، آب مهمترین فاکتور است. از سوی دیگر؛ یک اصل مهم در کاشت و آبیاری سیب زمینی این است که باید همیشه پای بوته سیب زمینی خاک باشد. بنابراین باید روش آبیاری را بر اساس این اصل تعیین کرد. معمولاً برای رسیدن به بالاترین بهره وری از روش‌های آبیاری تحت فشار اعم از قطره ای و بارانی استفاده می‌شود. اما روش سنتی آبیاری سیب زمینی به صورت نشتی است. در آبیاری نشتی یا فارویی، آب بین دو ردیف کاشت جریان می‌یابد. در همین مسیر، آب به دیواره‌های نهر در خاک نفوذ کرده و به ریشه می‌رسد. آبیاری نشتی جزء روش‌های آبیاری سطحی یا غرقابی است. بزرگترین مشکلات آبیاری نشتی عبارتند از؛ رشد علف های هرز، نیاز به نیروی کارگر ماهر، نیاز به مسطح کردن زمین و شستشوی مواد مغذی خاک در اثر ورود حجم زیاد آب به مزرعه.

همه این مشکلات در طی زمان به علاوه افزایش حجم تولید، کشاورزان را بر آن داشته که از روشهای آبیاری نوین استفاده کنند. پرکاربردترین روشهای آبیاری سیب زمینی که هزینه پایینی نیز دارند، آبیاری قطره ای با نوار تیپ و آبیاری بارانی با لوله مهپاش است.

کشت سیب زمینی قطره ای

حداكثر توليد سيب زمينی زمانی اتفاق می‌افتد كه گياه بدون تحمل تنش، آب را از خاك جذب كند. این اتفاق از طریق یک سیستم آبیاری تحت فشار (قطره ای یا بارانی) و آبیاری منظم و یکنواخت رخ می‌دهد. با آبیاری قطره ای تیپ، خاکِ اطرافِ ریشه بدون اینکه خیس باشد، همیشه به مقدار کافی رطوبت دارد. این مسئله برای سیب زمینی با نیاز آبی نسبتاً بالا، اهمیت فراوانی دارد. به طور کلی آبیاری قطره ای در ایران برای کشت‌های ردیفی خیلی خوب جواب داده است.

مزایای آبیاری قطره ای نواری سیب زمینی

1. توزیع بهتر و یکنواخت آب در سطح مزرعه نسبت به سیستم‌های بارانی. در مناطق بادخیز به دلیل وزش بادهای شدید، آبپاش‌ها در آبیاری بارانی به خوبی نمی‌توانند عمل کنند و این مسئله باعث ایجاد تنش‌های موضعی خشکی در سطح مزرعه می‌شود.
2. کاهش قابل توجه تبخیر در طول زمان آبیاری به ویژه در ساعات گرم روز نسبت به آبیاری بارانی.
3. فراهم شدن امکان توزیع بهتر و کاملاً یکنواخت انواع کودهای ماکرو و میکرو و آفت کش‌های خاک.
4. کاهش خطر سله بستن بخصوص در خاک‌های سنگین و جلوگیری از بدسبزی و کاهش تراکم بوته در مزرعه.
5. رشد سریعتر جوانه‌های روی غده و سبز شدن و خروج از خاک.
6. هم پوشانی سریع مزرعه در نتیجه ی عدم فشردگی خاک و جریان بهتر هوای داخل خاک نسبت به آبیاری بارانی.
7. رشد متناسب اندام‌های هوایی (عدم رشد بی رویه) که باعث کوتاه‌تر شدن طول دوره رشد رویشی در مزرعه به مدت 10 تا 15 روز نسبت به سیستم های بارانی و در نتیجه کاهش مصرف آب می‌شود.
8. جلوگیری از وارد شدن تنش‌های آبی در فصل‌های حساس رشد.
9. افزایش راندمان عملکرد سیب زمینی در هکتار.
10. امکان کشت سیب زمینی در مناطق کم آب.
11. کاهش دور آبیاری.

کاشت سیب زمینی با نوار تیپ

بهترین روش آبیاری قطره ای برای کشت سیب زمینی، آبیاری با نوار تیپ است. سیستم آبیاری تیپ نوعی آبیاری قطره ای (موضعی یا تحت فشار) است. این روش به دلیل خروج منظم و یکنواخت قطرات آب از لوله‌های مانیفولد، به آبیاری موضعی معروف است. به علاوه آبیاری تیپ بیشترین کاربرد را در پخش و توزیع آب با فشار کارکرد پایین دارد. تنها در صورت اجرا و پیاده سازی طرح آبیاری قطره ای؛ سیب زمینی در مراحل حساس رشد دچار تنش نشده و می‌توان به طور مرتب محیط اطراف ریشه را مرطوب نگه داشت. تقریباً کشاورزان به یقین رسیده اند که؛ در زراعت‌های ردیفی، استفاده از آبیاری قطره ای با نوار تیپ، بیشترین راندمان عملکرد را دارد.

مراحل کاشت سیب زمینی با نوار تیپ

1. آماده سازی خاک و تشکیل پشته‌ها.
2. کاشت غده‌های سیب زمینی در خاک خشک.
3. همزمان با کاشت غده، نصب نوار تیپ ها در سطح مزرعه با دستگاه نوار تیپ پهن کن.
4. اقدام به آبیاری.

اولین آبیاری باید به گونه ای انجام شود که، رطوبت کافی به غده‌ها برسد. بنابراین اولین آبیاری کمی سنگین تر انجام می‌شود. اگر خاک خشک شد اما غده ها سبز نشد، مجدداً آبیاری انجام شود. طبق یک قاعده کلی، از زمان کاشت تا سبز شدن غده ها، باید خاک اطراف بذر مرطوب باشد. مرطوب باشد اما خیس و یا غرق آب نباشد. بنابراین؛

• در مرحله سبز شدن تا تشکیل غده ها، نیاز به آبیاری بیشتر و طولانی تر وجود دارد.
• از مرحله تشکیل غده تا مرحله برداشت، باید رطوبت کافی در اطراف ریشه تامین شود.

آبیاری بیش از حد و خیس ماندن خاک اطراف غده، باعث پوسیدگی غده‌ها می‌شود. از سوی دیگر تامین نشدن نیاز آبی و وارد شدن تنش به گیاه، باعث کاهش عملکرد می‌شود. پس تعادل در آبیاری سیب زمینی باید حفظ شود. این مهم از طریق آبیاری قطره ای با نوار تیپ، حاصل می‌شود.

عمق نصب نوار تیپ در کشت سیب زمینی

معمولاً برای جلوگیری از جا به جا شدن نوار تیپ بوسیله باد، شیار باریکی در زمین ایجاد و نوار تیپ داخل آن قرار داده می‌شود. سپس مقداری خاک نیز روی نوارها ریخته می‌شود. در این شرایط نوارها حدود 3 تا 5 سانتیمتر زیر خاک قرار می‌گیرند. عمق نصب نوار تیپ حدود 5 سانتیمتر است. این کار برای محافظت نوار تیپ در برابر عوامل محیطی مثل؛ باد، نور خورشید، پرندگانی مثل؛ کلاغ و جوندگانی مثل؛ موش انجام می‌شود. معمولاً این کار همزمان با کاشت غده ها و توسط دستگاه نوار تیپ پهن کن، اجرایی می‌شود.

به طور کلی برای آبیاری سیب زمینی با نوار تیپ بغل دوخت می‌توان نوارهای آبیاری را در عمق 3 الی 5 سانتیمتری خاک قرار داد. در این شرایط معمولاً ردیف کشت در فاصله 25 سانتیمتری از نوارهای تیپ قرار دارد. مهم است بدانید که این عدد (3 الی 5 سانتیمتر) ثابت نبوده و عمق نصب نوار به بافت خاک و محصول زیر کشت نیز بستگی دارد.

در نظر بگیرید اگر برخی منابع عمق نصب نوار تیپ زیر خاک را 10 الی 20 سانتیمتر اعلام می‌کنند، این کار برای نوار تیپ پلاکدار امکانپذیر است. از سوی دیگر برای کشاورزانی که محصولات ردیفی را در فضای باز کشت می‌کنند و می‌خواهند تنها یک فصل زراعی از نوار تیپ استفاده کنند، استفاده از نوار تیپ پلاکدار به صرفه نیست. زیرا قیمت نوار تیپ پلاکدار نسبت به نوار تیپ بغل دوخت بیشتر است.

ذکر این نکته نیز ضروری است که؛ طبق گزارش‌ها و تحقیقات موجود، بیشترین بهره وری مصرف آب زمانی است که نوار تیپ در سطح خاک قرار بگیرد. بنابراین نیازی به نصب نوارها در عمق خاک وجود ندارد. زیرا این امر علاوه بر افزایش هزینه‌های کشت، جمع آوری نوارها را از عمق خاک با مشکل مواجه می‌سازد. به علاوه باقی مانده نوارها در عمق خاک، برای عملیات زراعی در سال‌های بعد و محیط زیست مشکلاتی بوجود می‌آورد.

چند روز یکبار باید سیب زمینی را آبیاری کرد؟ (دور آبیاری)

پاسخ این سوال به بافت خاک و شدت تبخیر مزرعه بستگی دارد. طبق یک اصل در آبیاری قطره ای، در خاک‌هایی با بافت سبک (نفوذپذیری زیاد) و سنگین (نفوذپذیری کم) باید از قطره چکان با دبی کم استفاده کرد. زیرا در هر دو حالت آب باید به صورت یکنواخت و در طی یک زمان حدود 6 ساعته و به مرور به ریشه برسد.

برای تشخیص زمان مناسب آبیاری از روش های مختلفی استفاده می‌شود. برخی از این روش ها بر اساس تجربه کشاورز بوده و برخی با استفاده از دستگاه‌های به روز اجرایی می‌شود. اما آنچه اهمیت دارد این است که؛ زمان آبیاری با میزان رطوبت خاک رابطه دارد. یعنی برای تعیین زمان درست آبیاری باید مقدار رطوبت خاک را بسنجید. روش های سنجش میزان رطوبت خاک عبارتند از؛

1. با لمس خاک: این روش یکی از قدیمی‌ترین روش‌های تعیین رطوبت خاک است. بعضی از افراد با تجربه می‌توانند با لمس کردن خاک، رطوبت آن را حدس بزنند. از این طریق می‌توانند زمان آبیاری را تعیین کنند.
2. در کشاورزی نوین و زراعت پیشرفته معمولاً از دستگاه‌های مختلفی مثل TDR استفاده می‌شود. اجرای این روش‌ها به اطلاعات دقیق هواشناسی نیاز دارد و کسانی می‌توانند از این روش استفاده کنند که بتوانند این اطلاعات را از ایستگاه‌های هواشناسی دریافت کنند.

زمان آبیاری سیب زمینی را می‌توان با رسیدن رطوبت خاک مزرعه به 65 درصد ظرفیت نگهداشت آب در خاک (آب سهل الوصول) تنظیم کرد.

• در زمین های رسی (خاک‌های سنگین) فاصله دو آبیاری بیشتر در نظر گرفته می‌شود. فاصله آبیاری مزارع در خاک‌های رسی معمولاً هر 10 الی 12 روز یکبار انجام می‌شود.
• در خاک‌های شنی (خاک های سبک) فاصله دو آبیاری کمتر در نظر گرفته می‌شود. فاصله آبیاری مزارع در زمین‌های شنی بایستی هر 6 الی 7 روز یکبار انجام شود.

البته دور آبیاری به نوع سیستم آبیاری نیز بستگی دارد؛

• در سیستم آبیاری قطره ای می‌توان دور آبیاری را هر 3 تا 4 روز یکبار، در نظر گرفت. در سیستم های آبیاری قطره ای باید دور آبیاری کوتاه تر باشد و ترجیحاً دور آبیاری 3 تا 4 روزه باشد. در صورت دسترسی به منابع آب می‌توان دور آبیاری را هفته ای یکبار در نظر گرفت.

نحوه آبیاری سیب زمینی

هدف از مدیریت آب در زراعت سیب زمینی افزایش عملکرد کمی و کیفی سیب زمینی و بهره وری آب است. منظور از بهره وری، بهره وری فیزیکی است. در بهره وری فیزیکی، میزان محصول تولیدی نسبت به مقدار آب مصرفی محاسبه می‌شود.

به عنوان مثال؛ اگر عملکرد یک مزرعه سیب زمینی چهل تن (چهل هزار کیلوگرم) در هکتار است و میزان آب مصرفی در این مزرعه ده هزار متر مکعب است، بهره وری فیزیکی معادل 4 کیلوگرم به ازای یک متر مکعب آب خواهد بود. یعنی با مصرف یک متر مکعب آب 4 کیلوگرم سیب زمینی برداشت شده است.

سوال: هر بوته سیب زمینی چقدر محصول می‌دهد؟

جواب: جهت محاسبه میزان محصول برداشتی، باید عواملی مثل نظم آبیاری، روش آبیاری، زمان کاشت و برداشت، کوددهی و رقم بذر را در نظر گرفت. یکی از مهمترین عوامل تاثیرگذار بر راندمان محصول، آبیاری منظم و متناسب با نیاز آبی گیاه و مرحله رشدی آن است. طبق جدیدترین یافته ها، بهره وری مصرف آب سیب زمینی در سیستم های مختلف آبیاری بدین شرح است؛

• در آبیاری جویچه ای 1/23 کیلوگرم بر متر مکعب سیب زمینی برداشت می‌شود. یعنی اگر از روش آبیاری جوی و پشته استفاده می‌کنید، در هر متر مکعب حدود 1 کیلو و 230 گرم سیب زمینی برداشت خواهید کرد.
• در آبیاری با لوله های تاشو 2/86 کیلوگرم بر متر مکعب سیب زمینی برداشت می‌شود. یعنی اگر از لوله های تاشو استفاده می‌کنید، در هر متر مکعب حدود 2 کیلو و 860 گرم سیب زمینی برداشت می‌کنید.
• در آبیاری بارانی 4/5 کیلوگرم بر متر مکعب سیب زمینی برداشت می‌شود. یعنی اگر از روش آبیاری بارانی استفاده کنید، در هر متر مکعب حدود 4 کیلو و 500 گرم سیب زمینی برداشت خواهید کرد.
• در آبیاری قطره ای 4/7 کیلوگرم بر متر مکعب سیب زمینی برداشت می‌شود. یعنی اگر از روش آبیاری قطره ای استفاده کنید، به ازای هر متر مکعب آب، می‌توان 4/7 کیلوگرم محصول سیب زمینی برداشت کرد.

سوال: راهکار برای مدیریت آبیاری سیب زمینی چیست؟

جواب: نگهداری رطوبت خاک در دامنه مناسب در تمام مدت فصل رشد.

سوال: چطور می‌توان رطوبت را در دامنه مناسب حفظ کرد؟

جواب: با کاربرد به موقع و کنترل شده آب مورد نیاز محصول سیب زمینی. یعنی در همان مرحله رطوبت سهل الوصول آبیاری انجام شود. از مجموع آب قابل دسترس، به آن مقدار آبی که به راحتی توسط گیاه جذب می‌شود، آب سهل الوصول گفته می‌شود. در نظر داشته باشید که سیب زمینی یک گیاه حساس به کمبود آب است. یعنی نرسیدن آب به آن در فصل رشد یا نداشتن نظم در آبیاری، کاملاً عملکرد این گیاه را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

برای کاشت سیب زمینی مقدار آب موجود در خاک، به هیچ وجه نباید کمتر از 65 درصد آب موجود در حالت ظرفیت مزرعه باشد. وجود آب آزاد (بیش از ظرفیت زراعی) در مزرعه، کمیت و کیفیت تولید را کاهش داده و موجب افزایش بیماری‌های باکتریایی و قارچی می‌شود.

سوال: علت حساسیت سیب زمینی به کمبود آب چیست؟

جواب: توسعه ریشه سیب زمینی در عمق سطحی خاک است. بیشترین جذب آب ریشه سیب زمینی در عمق 40 تا 60 سانتیمتری خاک انجام می‌شود. در واقع 70 درصد جذب کل آب در 30 سانتیمتر اول خاک (سطح خاک) است. 30 درصد جذب کل رطوبت در 10 الی 20 سانتیمتر پایین تر است. شاید ریشه سیب زمینی بیشتر از این مقدار در خاک نفوذ کند اما بیشترین جذب رطوبت در همان 40 الی 60 سانتیمتر سطحی است.

اثرات تنش آبی بر محصول سیب زمینی

بین ارقام مختلف سیب زمینی، از لحاظ تحمل به تنش آبی اختلاف وجود دارد. ولی در مجموع، سیب زمینی در تمامی مراحل رشد به تنش آبی حساس است.

• تنش آبی در مرحله رشد رویشی و تا قبل از مرحله تشکیل غده ها باعث کاهشِ سطح برگ، تعداد ساقه‌های فرعی، سیستم ریشه، ارتفاع بوته و به طور کلی نمو پوشش سبز گیاه می‌شود.
• تنش آبی در مرحله تشکیل غده، یکی از اجزای عملکرد یعنی تعداد غده در بوته را کاهش می‌دهد (شروع تشکیل غده تقریباً مصادف با مرحله گلدهی گیاه است).
• تنش آبی در مرحله بزرگ شدن غده ها یا غده بندی، به شدت عملکرد و کیفیت محصول را کاهش میدهد.
• تنش آبی در مرحله رسیدن، باعث از دست دادن آب غده‌ها می‌گردد.

اثرات کمبود رطوبت و گرما بر سیب زمینی

کمبود رطوبت باعث عوارض فیزیولوژیکی می‌شود. از جمله؛

• شکاف‌های رشد
• بدشکلی غده
• نکروز داخلی غده
• لکه سیاه
• حفره ای شدن مرکز غده
• کاهش کیفیت فرآوری و عمر انباری

کم آبیاری و نداشتن نظم در آبیاری سیب زمینی باعث زردی و قهوه ای شدن برگ‌ها و رسیدگی زودتر از موعد محصول می‌گردد. از سوی دیگر بیش آبیاری یا آبیاری زیاد سیب زمینی (مانند آنچه در آبیاری غرقابی اتفاق می‌افتد) باعث؛ کاهش میزان اکسیژن اطراف ریشه و مشکلات تنفس غیر هوازی می‌شود. تحت این شرایط عدسکهای روی پوست متورم و سفید رنگ شده و امکان ورود عوامل بیماری‌زا به داخل غده فراهم می‌شود. این فرآیند در نهایت باعث کاهش کمی و کیفی محصول تولیدی می‌گردد.

تاثیر شوری بر عملکرد سیب زمینی

سیب زمینی جزء گیاهان حساس به شوری است. یعنی شوری آب و خاک تاثیر مستقیمی بر عملکرد محصول دارد. شوری آب و خاک باعث کاهش حجم و سطح ریشه شده و هر چقدر سطح جذب کاهش پیدا کند، میزان جذب آب نیز کاهش پیدا می‌کند. همین مسئله باعث کاهش فتوسنتز و رشد گیاه شده و در نهایت به کاهش عملکرد، کوتولگی، کم شدن ماده خشک و کیفیت غده منجر خواهد شد.

سیب زمینی می‌تواند بدون افت چشمگیر در عملکرد تا شوری 1/8 دسی زیمنس بر متر را تحمل کند. اما اگر شوری از این مقدار بیشتر شد، کاملاً روی عملکرد محصول تاثیر می‌گذارد.

بیشترین حساسیت برگ‌های سیب زمینی به شوری در مرحله غده زایی است. به دلیل حساسیت برگ‌های سیب زمینی، به هیچ وجه نباید از آب شور در آبیاری بارانی این محصول استفاده شود. یعنی اگر قصد آبیاری سیب زمینی به روش بارانی را دارید، حتماً قبل از اجرای طرح درصد شوری آب را بسنجید.

بهترین راهکار برای مدیریت آبیاری و ایجاد یک محیط مناسب برای کاشت و افزایش عملکرد محصول سیب زمینی، استفاده از روش‌های آبیاری تحت فشار است. از بین روش‌های آبیاری قطره ای، آبیاری با نوار تیپ با توجه به قیمت مناسب برای سیب زمینی کاران به صرفه تر است. همچنین با توجه به آرایش کشت سیب زمینی، یک راه حل دیگر برای آبیاری سیب زمینی استفاده از سیستم های آبیاری کم فشار مانند استفاده از لوله های دریچه دار است.

آب مصرفی سیب زمینی در سیستم های مختلف آبیاری

• در روش جویچه ای که نوعی روش آبیاری غرقابی است، حجم آب مصرفی معادل 16400 متر مکعب در هکتار است.
• در روش آبیاری بارانی، حجم آب مصرفی معادل 7288 متر مکعب در هکتار برآورد شده است.
• در روش آبیاری کم فشار با استفاده از لوله های هیدروفلوم یا دریچه دار، حجم آب مصرفی 12914 متر مکعب در هکتار است.

طبق جدیدترین یافته ها نیاز خالص آب در منطقه همدان برای کشت سیب زمینی، حدود 8500 متر مکعب در هکتار است. توزیع آب با هیدروفلوم نسبت به شیاری یا جویچه ای حدود 21 درصد کاهش آب مصرفی دارد. سیستم آبیاری بارانی نسبت به شیاری حدود 56 درصد کاهش آب مصرفی را دارد.

هر هکتار چند تن سیب زمینی میدهد؟

• عملکرد تن در هکتار با روش آبیاری قطره ای 42/43 (یعنی در هر هکتار حدود 42 تن سیب زمینی برداشت شده است با روش آبیاری قطره ای)
• عملکرد تن در هکتار با روش آبیاری بارانی کلاسیک 40/49 (یعنی در هر هکتار حدود 40 تن سیب زمینی برداشت شده است با روش آبیاری قطره ای)

آرایش کاشت سیب زمینی

دو روش رایج برای کاشت سیب زمینی وجود دارد؛

• پشته های تکی (یک ردیف روی پشته)
• پشته های مرکب (دو ردیف یا سه ردیف روی پشته)

• اگر هدف از کشت سیب زمینی، تولید محصول برای مصرف خوراکی است، آرایش کاشت 45*25 سانتیمتر روی پشته توصیه می‌شود. در این حالت غده ها فضای بیشتری برای رشد دارند.
• زمانیکه هدف از کشت سیب زمینی غده بذری است، آرایش کاشت 35*25 سانتیمتر روی هر پشته توصیه می‌شود.

فاصله کشت دو ردیف روی پشته به فاصله 35 سانتیمتر از یکدیگر و یک نوار تیپ بین آنها، فاصله ای رایج است. در این شرایط فاصله بوته ها روی پشته 25 سانتیمتر توصیه می‌شود (فاصله شیارها 125 سانتیمتر در نظر گرفته شود). جهت خاکدهی، سم پاشی و سایر عملیات زراعی از تراکتورهای چرخ باریک استفاده شود. در این حالت فاصله چرخها 130 سانتیمتر در نظر گرفته شود. این روش نسبت به کاشت یک ردیف روی پشته به علت پایین بودن هزینه و افزایش عملکرد قابل توصیه است.

آب مصرفی در دو سیستم آبیاری بارانی و قطره ای

• با آبیاری بارانی به 8788 متر مکعب آب در هکتار نیاز است.
• با آبیاری قطره ای به 6860 متر مکعب آب در هکتار نیاز است. آبیاری تیپ باعث کاهش 21/9 درصدی در مصرف آب نسبت به روش آبیاری بارانی می‌شود. با به کارگیری روش آبیاری قطره ای، هر زمان لازم باشد می توان مقدار آب و کود مورد نیاز در نزدیکی ریشه را در اختیار گیاه قرار داد. این مزیت بزرگ باعث توزیع یکنواخت کود و آب آبیاری در مزرعه، صرفه جویی در مصرف و افزایش بهره وری آب می شود.

بهترین روش آبیاری سیب زمینی چیست؟