در بین انواع روش‌های آبیاری، هیچ شیوه ای نیست که به خودی خود در همه شرایط و برای کاشت تمامی محصولات، بهترین گزینه محسوب شود. یعنی سوالات زیادی که در زمینه آبیاری پرسیده می‌شود، جواب یکسانی ندارد. در واقع برای انتخاب بهترین روش آبیاری باید عواملی مثل؛ میزان نفوذپذیری خاک، بافت خاک، شرایط آب و هوای منطقه، شیب زمین، محصول زیر کشت، نیاز آبی درختان یا گیاهان در طول فصول مختلف، کیفیت آب، میزان بودجه کشاورز و یا باغدار، عوامل اجتماعی و فرهنگی، میزان آب در دسترس و بسیاری عوامل دیگر را در نظر گرفت.
اگر بافت خاک باغ یا مزرعه شما لومی (بافت متوسط) است،
بهترین پیشنهاد برای بالا بردن بهره وری و افزایش درآمد کاشت محصولات باغی و زراعی، استفاده از روش آبیاری قطره ای است. آبیاری قطره ای، نیاز آبی گیاهان و درختان را در فصول مختلف تامین می‌کند. در واقع سیستم آبیاری قطره ای، برای صرفه جویی ابداع نشد. بلکه برای توزیع یکنواخت آب، مصرف بهینه منابع آبی و بالا بردن راندمان محصولات معرفی شد. زیرا تجربه و دانش کشاورزی ثابت کرده؛ گیاهان نیاز آبی متفاوتی دارند و استفاده از روش غرقابی در هر شرایطی نه تنها به سود گیاه نیست بلکه به آن آسیب می‌زند. آبیاری غرقابی در بسیاری موارد باعث پوسیدگی ریشه و طوقه درختان شده و حتی موجب از بین رفتن گیاه می‌شود. به علاوه در مناطقی که با محدودیت آب مواجه هستند، آبیاری تحت فشار تنها گزینه پیش رو است.
اجرای سیستم آبیاری قطره ای
اجرای ابیاری تحت فشار نیاز به تجهیزات مختلفی دارد. اینکه از کدام لوازم برای اجرا استفاده کنید به طراحی سیستم بستگی دارد. مثلاً باید بدانید که؛
میزان فشار آب در زمین شما چقدر است؟
کیفیت آب مزرعه چگونه است؟
آب را از چه منبعی می‌خواهید تامین کنید؟ (چاه، استخر رو باز، رودخانه)
محصول زیر کشت چیست؟ (درختان میوه یا محصولات زراعی)
بافت خاک مزرعه یا باغ چگونه است؟ (سبک، سنگین، متوسط)
شدت وزش باد در منطقه شما چقدر است؟
میزان نفوذپذیری خاک چقدر است؟
میزان بارش سالیانه چقدر است؟
وقتی به این سوالات جواب دادید، می‌توانید انتخاب کنید که چه نوع لوله و چه نوع اتصالاتی را برای اجرای طرح نیاز دارید. مثلاً می‌خواهید از لوله پلی اتیلن استفاده کنید یا از لوله تاشو. همچنین باید با توجه به فشار آب مزرعه یا باغ، سایز و قطر لوله را نیز تعیین کنید. به طور کلی؛
برای آبیاری قطره ای باغ از لوله پلی اتیلن سایز 16 استفاده می‌شود.
برای آبیاری قطره ای مزارع ردیفی، صیفی و سیزیجات از نوار تیپ استفاده می‌شود. اگر کشت وسیع و در فضای باز باشد، استفاده از نوار تیپ بغل دوخت به صرفه تر است. اگر برای فضای گلخانه نیاز به نوار آبیاری قطره ای دارید، بهتر است از نوار تیپ پلاکدار و یا نوار تیپ پلاک ممتد استفاده نمایید.
برای انشعابات اصلی از لوله پلی اتیلن استاندارد، لوله آبرسانی و لوله لی فلت استفاده می‌شود.
برای انشعابات فرعی از انواع لوله تاشو (لوله نخدار و لوله پلی اتیلن تاشو) استفاده می‌شود.
زمانیکه که لوله را متناسب با طرح خود انتخاب کردید، نوبت به اتصالات آبیاری قطره ای می‌رسد. انتخاب این اتصالات نیز به نقشه لوله کشی و شرایط کشت بستگی دارد.
آیا اتصالات پلی اتیلن پیچی با اتصالات قطره ای فرق دارد؟
بله. اتصالات پلی اتیلن پیچی گروهی از اتصالات هستند که برای نصب، تغییر سایز و یا تغییر مسیر لوله کشی، مورد استفاده قرار می‌گیرند. این تجهیزات برای لوله های پلی اتیلن از سایز 20 تا 125 میلیمتر کاربرد دارد.
این در حالی است که اتصالات آبیاری قطره ای، در گروه اتصالات پلی اتیلن فشاری قرار می‌گیرند. به علاوه اتصالات فشاری طراحی ساده تری دارند و فقط در سایزهای 6، 12، 16، 18 و 20 میلیمتر تولید و عرضه می‌شوند. در نظر داشته باشید که؛ اتصالات نوار تیپ و اتصالات لوله 16 نیز در همین گروه قرار می‌گیرند.
تجهیزات و اتصالات آبیاری قطره ای
اتصالات آبیاری قطره ای پلی اتیلن در دسته اتصالات پلی اتیلن فشاری قرار می‌گیرد و بسیار پرمصرف است. در زمان اجرای سیستم آبیاری قطره ای، استفاده از اتصالات قطره ای الزامی است. از این تجهیزات برای آب بندی لوله های اصلی و فرعی سیستم آبیاری، ایمنی لوله ها، محکم کردن لوله ها در محل خود، تنظیم جریان آب، تغییر سایز لوله ها و تغییر مسیر لوله کشی آبیاری قطره ای، استفاده می‌شود.
اتصالات آبیاری قطره ای شامل انواع اتصالات لی فلت (مخصوص لوله های تاشو)، انواع اتصالات نوار تیپ، شیرهای انشعاب، انواع رابط، سه راهی، زانوها، تبدیل ها، بست های مختلف، انواع واشر، قطره چکان آبیاری، سوراخ کن لوله و… می‌شود. این لیست اقلام زیادی را در بر می‌گیرد و هر کدام با توجه به نوع طراحی سیستم آبیاری، کاربرد دارد.
انتخاب اتصالات نیز باید بر اساس طراحی، نقشه لوله کشی آبیاری قطره ای، سایز و نوع لوله انتخاب می‌شود. اتصالات آبیاری قطره ای شامل تمامی اتصالات در سایز 12 میلیمتر، 16 میلیمتر و 18 میلیمتر است. لیست اتصالات بدین شرح است؛
اتصالات آبیاری قطره ای: انواع دوراهی، سه راهی و چهار راهی
1
دوراهی 1*16
2
دوراهی 1/2 * 16
3
دوراهی 3/4 * 16
4
دوراهی به بست ابتدایی 16
5
سه راه 16*16*16
6
سه راه 6 میلی متر
7
سه راه بست ابتدایی 18 * دو سرتیپ
8
سه راه ساده 12 مساوی
9
سه راه ساده 16 مساوی
10
سه راه ساده 20 مساوی
11
سه راه ساده 16*12* 16 تبدیلی
12
سه راه ساده 20*16*20 تبدیلی
13
چهارراه ماده 1*16
14
چهارراه نر 1*16
15
زانو 16
16
زانو 16 *16 – 90 درجه
17
زانو20*20 – 90 درجه
18
زانو تبدیلی 20*1/2
اتصالات آبیاری قطره ای: انواع میخ تثبیت و مقسم
1
میخ تثبیت لوله 16 و 20 (15سانتیمتر)
2
میخ تثبیت لوله 16 و 20 (20 سانتیمتر)
3
پایه نگهدارنده اسپاگتی 4-5-6 میلیمتر
4
مقسم 16*1/2*16
5
مقسم تیپ *1/2*تیپ
6
مقسم 20*1/2*20
فواید آبیاری قطره ای
با توجه به درگیری همیشگی کشاورزان و باغداران با مسئله کمبود آب و گسترش روش های نوین آبیاری، روز به روز استفاده از آبیاری قطره ای رونق بیشتری می‌یابد. تمام این فعالیت ها برای رسیدن به یک فرمول طلایی برای آبیاری با بالاترین بهره وری و راندمان است.
یکی از شیوه های آبیاری که با صرف کمترین مقدار آب و بیشترین کنترل، موجب صرفه جویی قابل ملاحظه ای در مصرف آب می شود، شیوه قطره ای است. آبیاری قطره ای یکی از روش‌های پیشرفته آبیاری تحت فشار است. در این روش، آب بوسیله فشاری که توسط پمپ و یا اختلاف ارتفاع به وجود می‌آید وارد مجموعه یا سیستم لوله کشی شده و توسط قطره چکان‌ها به صورت قطره در پای بوته ها یا درختان نفوذ می‌کند. برخی از فواید آبیاری قطره ای عبارتند از؛
با مصرف حداقل آب، نیاز آبی گیاه در طول فصل زراعی تامین می‌شود.
راندمان آبیاری در این روش نزدیک 90% است.
میزان مصرف آب در آبیاری قطره ای نسبت به روش‌های سنتی (آبیاری سطحی و غرقابی) تا 60 درصد کاهش می‌یابد.
به دلیل برقراری توازن بین تبخیر و تعریق و مقدار آبیاری، از هدر رفتن آب بصورت رواناب سطحی یا نفوذ عمقی جلوگیری می‌شود.
فقط محدوده کوچکی از خاک (اطراف گیاه) آبیاری می‌شود و این مسئله از رشد علف های هرز جلوگیری می‌کند.
اتصالات آبیاری قطره ای شامل انواع اتصالات لی فلت (مخصوص لوله های تاشو)، شیرهای انشعاب، انواع رابط، سه راهی، زانوها، تبدیل ها، بست های مختلف، انواع واشر، قطره چکان آبیاری، سوراخ کن لوله و… می‌شود. این لیست اقلام زیادی را در بر می‌گیرد و هر کدام با توجه به نوع طراحی سیستم آبیاری، نوع و سایز لوله های اصلی و فرعی، کاربرد دارد.
اتصالات آبیاری قطره ای در چه سایزهایی تولید می‌شوند؟
اتصالات آبیاری قطره ای، فقط در سایزهای 6، 12، 16، 18 و 20 میلیمتر تولید و عرضه می‌شوند. بنابراین این اتصالات فقط برای لوله های پلی اتیلن در همین سایزها کاربرد دارد.
اتصالات لوله پلی اتیلن کشاورزی شامل چه مواردی می‌شود؟
برای لوله های پلی اتیلن کشاورزی دو گروه اتصالات استفاده می‌شوند؛
اتصالات پلی اتیلن پیچی(رزوه ای)
اتصالات پلی اتیلن از سایز 20 تا 125 میلیمتر به صورت پیچی تولید و عرضه می‌شود. این گروه از اتصالات نیازی به جوشکاری پلی اتیلن ندارند. معمولاً از این گروه اتصالات تا سایز 110 میلیمتر در آبیاری تحت فشار (مخصوصاً آبیاری قطره ای) و مناطقی که فشار کارکرد پائین است استفاده می‌شود.
اتصالات پلی اتیلن فشاری
برای لوله های پلی اتیلن در سایزهای 6، 12، 16، 18 و 20 میلیمتر از اتصالات پلی اتیلن فشاری استفاده می‌شود. پرکاربردترین لوله در این رده، لوله پلی اتیلن سایز 16 میلیمتر است.
