0 تا 100 کاشت لوبیا با نوار تیپ + برآورد هزینه اجرای طرح

حبوبات بعد از غلات، رتبه دوم مهمترین محصولات کشاورزی را به خود اختصاص داده است. از بین حبوبات، کاشت لوبیا علاوه بر ارزش غذایی بالا، فواید زیادی نیز برای خاک دارد. به دلیل اهمیت این موضوع، شرکت آرکا صنعت آب در این مقاله درمورد کاشت لوبیا با نوار تیپ توضیحات مفصلی داده است (لوبیا چیتی، لوبیا قرمز، لوبیا سفید، لوبیا چشم بلبلی).

در ادامه به تمامی جنبه های کاشت و آبیاری لوبیا پرداختیم، از مزایای کشت لوبیا با روش آبیاری قطره ای، اجزای اصلی سیستم آبیاری قطره ای و حتی فاصله ردیف ها در این روش آبیاری گفتیم. به علاوه میزان عملکرد لوبیا را در هر هکتار بر اساس روش آبیاری بیان کردیم. در انتها نیز هزینه اجرای طرح آبیاری قطره ای برای مزرعه لوبیا را برآورد کردیم. با کسب این اطلاعات و اجرایی کردن آنها، یکبار برای همیشه از شر کم آبی و خشکسالی خلاص شوید.

معرفی مختصر گیاه لوبیا

حبوبات، دانه‌‌های گیاهی مثل؛ نخود، لوبیا، ماش، عدس و… را شامل می‌شود. یکی از حبوبات یکساله زراعی که برای تولید دانه کشت می‌شود، لوبيا است. لوبیا از جمله گياهاني است كه با داشتن 18 تا 32 درصد پروتئين نقش مهمي در تأمين مواد پروتئيني بشر دارد.

علاوه بر ارزش غذایی بالا، ریشه حبوبات به خاطر وجود همزيستي با باكتري هاي تثبيت‌كننده نيتروژن هوا، در حاصلخيزي خاك نقش مهمي دارد. یعنی پس از برداشت آنها، مقادير زيادي نيتروژن به خاك اضافه می‌شود. همچنين از لوبیا به صورت كود سبز براي تقويت و بهبود وضع فيزيكي خاك استفاده می‌شود.

کاشت لوبیا در ایران و جهان

در کل کشور حدود 116000 هکتار (صد و شانزده هزار هکتار) به کشت لوبیا اختصاص دارد. از این میزان 250/000 تن لوبیا در کل کشور برداشت می‌شود. این اعداد و ارقام در حالیست که بیش از 85 درصد کشاورزان از روش‌های آبیاری سنتی (غرقابی) استفاده می‌کنند. به علاوه در ایران کشت لوبیا در 2 سال اخیر به دلیل خشکسالی و گرایش کشاورزان به کاشت سایر محصولات، کاهش یافته است. در سال زراعی 1400 استان فارس رتبه اول کاشت لوبیا و استان لرستان رتبه دوم را به خود اختصاص داده است. در جهان نیز رتبه 22 در زمینه تولید لوبیا، متعلق به ایران است. کشورهای پیشتاز در زمینه پرورش و کاشت لوبیا عبارتند از؛ آمریکا، هند و چین.

انواع روش های کاشت لوبیا 

همانطور که می‌دانید کاشت لوبیا و به طور کلی کشاورزی در ایران هنوز به روش های سنتی انجام می‌گیرد. در واقع درصد بسیار کمی از کشاورزان از روش‌های نوین آبیاری، دستگاه‌های مختلف و امکانات به روز استفاده می‌کنند. روش های کاشت لوبیا نیز از این قاعده مستثنی نیست. کاشت لوبیا در ایران به شکل‌های مختلفی انجام می‌گیرد. منظور از روش کاشت همان آرایش کشت است. این روش‌ها عبارتند از؛

1. روش نم کاری (هیرم کاری)

در این روش ابتدا زمین را آبیاری می‌کنند. می‌توان در این مرحله از آبیاری بارانی کمک گرفت. هر چند که در ایران و در اکثر استانها، آبیاری به روش کرتی (نوعی روش آبیاری سطحی) انجام می‌گیرد. سپس زمین را شخم زده و بذر را می‌کارند. مزیت روش کاشت نم کاری، سله نبستن خاک و تامین رطوبت یکنواخت است.

2. روش کشت پخشی

در این شیوه بذرها به صورت دستی یا با دستگاه در سطح مزرعه پخش می‌شود. پس از این مرحله، بذرها با استفاده از ماله یا کولتیواتور با خاک مخلوط می‌شود. قابل حدس است که این روش دقت زیادی ندارد. زیرا فاصله و عمق قرارگیری بذرها در نقاط مختلف مزرعه، متفاوت است و نظم خاصی ندارد. در نهایت درصد سبزشدگی و رشد بوته ها نیز، منظم نیست.

3. روش کشت خطی

در این روش بذرهای لوبیا به صورت تصادفی و نامنظم در داخل بستر خاک قرار می‌گیرد. در روش کشت خطی از ماشین‌های بذرکار خطی استفاده می‌شود.فاصله بین خطوط کاشت قابل تنظیم است، اما فاصله بذرها بر روی یک خط قابل تنظیم نیست. یعنی بذرها روی یک پشته هستند اما با فواصل متفاوت و متغیر. به عبارت دیگر نسبت به روش کشت پخشی، نظم بیشتری داشته و فاصله عرضی بین خطوط کشت، قابل تنظیم است. اما فاصله هر بذر با دیگری منظم نیست. ظاهر کلی این روش، مشابه روش کشت ردیفی است.

4. روش کشت ردیفی (فارویی)

کشت ردیفی روشی است که برای اکثر سبزیجات، برخی غلات و محصولات جالیزی کاربرد دارد. در این شیوه، ردیف‌ها با یکدیگر فاصله مشخصی دارند. این بدین معناست که فاصله طولی بذرها قابل تنظیم است. کشت ردیفی امکان ریشه کنی علف‌های هرز، کوددهی، سله شکنی و خاک دهی پای بوته‌ها را فراهم می‌کند. رایج ترین روش کاشت لوبیا (چیتی، قرمز و سفید)، روش کشت ردیفی است.

با این روش و با توجه به ردیف های منظم، به راحتی می‌توان برای آبیاری لوبیا، از روش‌های آبیاری تحت فشار استفاده کرد. از بین انواع روش های آبیاری نوین، آبیاری قطره ای با نوار تیپ، بهترین روش برای آبیاری لوبیا است. کشاورزانی که برای آبیاری لوبیا از نوار تیپ استفاده می‌کنند، معمولاً الگوی کاشت سه ردیف یا چهار ردیف بر روی پشته را اجرا می‌کنند.

آبیاری قطره ای با نوار تیپ چیست؟

سیستم آبیاری قطره ای یا سیستم آبیاری تیپ جزیی از سیستم آبیاری موضعی (تحت فشار) است. این روش به دلیل قطرات آبی که از لوله های مانیفولد خارج می‌شود، به آبیاری قطره ای معروف است. آبیاری تیپ نیز یکی از سیستم های آبیاری موضعی است که بیشترین کاربرد را در پخش و توزیع آب با فشار کارکرد پایین دارد.

مزایای کاشت لوبیا با نوار تیپ

این مزایا مربوط به شرایطی است که آرایش کشت به صورت ردیفی و روش آبیاری نیز به صورت قطره ای با استفاده از نوار تیپ باشد. کاشت لوبیا با نوار تیپ مزایای زیادی دارد که در ادامه به برخی از آنها اشاره شده است؛

• استفاده بهینه از منابع آبی و جلوگیری از هدررفت آب. با روش آبیاری قطره ای در مصرف آب صرفه جویی شده و حدود 50 درصد میزان مصرف آب کاهش پیدا می‌کند. مقایسه انواع روش‌های آبیاری، نشان می‎دهد که صرفه جویی در مصرف آب، مزیت بزرگ روش آبیاری قطره ای به خصوص آبیاری با تیپ است.
• کاهش محسوس میزان مصرف انرژی برق در سیستم آبیاری تیپ. آبیاری با تیپ نوعی سیستم آبیاری کم فشار است، یعنی آب را با فشار کم و به صورت یکنواخت در سطح مزرعه پخش می‌کند. بنابراین میزان مصرف انرژی جهت انتقال آب بشدت کاهش می‌یابد. دقیقاً به همین دلیل، راندمان در این سیستم همیشه بین 80 تا 95 درصد است.
• افزایش راندمان عملکرد گیاه لوبیا. با این روش شاهد افزایش میزان محصول تولید شده در هر هکتار خواهیم بود. بهتر است بدانید که؛ نیاز آبی خالص گیاه لوبیا به طور متوسط بین 7000 تا 8000 متر مکعب در هکتار است. یعنی اگر ما به گیاه 7000 متر مکعب آب بدهیم باید منتظر بیشترین عملکرد (حدود 6 تن) باشیم. در هر صورت باید نوعی سیستم آبیاری باشد که این آب را به گیاه برساند. اگر قرار است 7000 متر مکعب آب به گیاه برسد؛

1. با روش آبیاری غرقابی، حداقل 15200 متر مکعب آب در هر هکتار نیاز داریم.
2. با روش آبیاری بارانی، حدود 9200 تا 1000 متر مکعب آب در هر هکتار نیاز داریم.
3. با روش آبیاری قطره ای، حدود 8300 تا 8500 متر مکعب آب در هر هکتار نیاز داریم.

• کاهش تلفات. در ایران سه روش آبیاری مرسوم است؛ غرقابی، بارانی و قطره ای (موضعی). با توجه به اقلیم کشور ایران که حدود 70 درصد از آب تبخیر می‌شود، باید به دنبال سیستمی باشیم که کمترین تلفات را داشته باشد. زمانیکه از سیستم های آبیاری غرقابی و یا بارانی برای کشت لوبیا استفاده می‌کنیم، چون سطح کل مزرعه به طور کامل خیس می‌شود، بیشترین تلفات را داریم. ولی در آبیاری قطره ای فقط جایی که مانیفولد یا لوله آبده را قرار دادیم، خیس می‌شود. بنابراین کمترین تلفات و بیشترین راندمان را داریم.
• حذف و یا کاهش قارچ ها و باکتری ها. مهمترین مبحث در آبیاری بارانی برای لوبیا، بیماری‌هایی است در نتیجه این روش آبیاری برای گیاه بوجود می‌آید. گیاه لوبیا یک گیاه آبدوست است و نیاز آبی بالایی دارد. اگر به هر دلیلی به این گیاه تنش آبی وارد شود، عملکرد آن پایین می‌آید. به همین خاطر باید حجم آب را بالا ببریم. در سیستم آبیاری بارانی یا غرقابی وقتی آب به بوته لوبیا می‌رسد، محیط برای رشد قارچ ها و باکتری ها مهیا می‌شود. این بزرگترین صدمه ای است که آبیاری بارانی به گیاه لوبیا می‌زند. اما در سیستم آبیاری قطره ای ما آب را دقیقاً و به صورت کامل به ریشه گیاه می‌رسانیم و اجزای دیگر گیاه مثل ساقه و برگ آن خیس نمی‌شود.
• تزریق کود و سموم. در کنار سیستم فیلتراسیونی که در جریان آبیاری قطره ای یک ضرورت محسوب می‌شود، یک تانک کود نیز باید وجود داشته باشد. با وجود تانک کود، هر زمان که تشخیص دهیم که به گیاه از لحاظ تغذیه یا بیماری، تنشی وارد می‌شود، کود یا سم را وارد تانک می‌کنیم. از طریق سیستم آبیاری تیپ این کود به گیاه تزریق شده و به افزایش عملکرد می‌انجامد.
• کاهش یا حذف رشد علف های هرز. وقتی کل سطح مزرعه به صورت کامل خیس یا مرطوب نمی‌شود پس کمترین رشد علف های هرز را داریم.
• کاهش دور آبیاری. از آنجا که آب مستقیم در اختیار گیاه قرار می‌گیرد، دور آبیاری کمتری نیاز است. در نظر داشته باشید که؛ در اراضی با خاک سبک به محض اینکه آب در اختیار خاک قرار می‌گیرد، بلافاصله به صورت زه از زمین خارج می‌شود. یعنی حجم زیادی از آب وارد زمین می‌شود ولی مقدار کمی از آن به ریشه گیاه می‌رسد. از دیگر مزایای کاشت لوبیا با روش آبیاری قطره ای می‌توان به موارد زیر اشاره کرد؛
• حفظ منابع خاکی و جلوگیری از فرسایش خاک
• بهبود کیفیت خاک و تهویه خاک
• حمل و نصب آسان نوارها بدون نیاز به ابزار خاص
• جوانه زنی یکدست در سطح مزرعه
• جلوگیری از سله بستن خاک
• کاهش تبخیر و تعرق

اجزای اصلی سیستم آبیاری قطره ای (آبیاری با نوار تیپ)

یک سیستم آبیاری اجزای مختلفی دارد. از استخراج آب گرفته تا انتقال و رساندن آن به گیاه. این اجزا شامل؛

1. سیستم فیلتراسیون.

مهمترین بخش آبیاری قطره ای، سیستم فیلتراسیون است که به عنوان قلب سیستم آبیاری تیپ در نظر گرفته می‌شود. متاسفانه بسیاری از کشاورزان به دلیل هزینه های بالا، از این سیستم استفاده نمی‌کنند. آنها اطلاع ندارند که با این اقدام، کل طرح را به شکست نزدیک می‌کنند.

مزارع یک یا دو هکتار به بالا، باید از پک کامل سیستم فیلتراسیون استفاده کنند. در مزارع با متراژ زیر یک هکتار از فیلترهای توری و هیدروسیکلون استفاده می‌شود. با این فیلترهای ساده و ارزان، املاح درون آب را از آن خارج می‌کنیم. اگر آبی که قرار است در نوار تیپ جاری شود، در استخر است (یعنی از یک استخر به عنوان مخزن استفاده می‌کنیم) و این آب در مجاورت نور خورشید قرار گرفته، صد در صد جلبک می‌زند. بنابراین باید در مسیر آبی که در معرض نور خورشید قرار می‌گیرد، حتما از فیلتر شنی استفاده کرد.

با فیلتر شن، می‌توانیم جلبک های آب را از آن خارج کنیم. بزرگترین عیب سیستم آبیاری با تیپ، گرفتگی روزنه های خروجی آب است. اگر از فیلتراسیون استفاده نشود، این مشکل قطعاً رخ می‌دهد. در نظر داشته باشید که؛ بسیاری از کشاورزان از سیستم فیلتراسیون به دلیل هزینه بالا، استفاده نمی‌کنند و وقتی قطره چکانهای نوار تیپ مسدود شد، علت آن را کیفیت پایین نوار تیپ می‌دانند. شرکت آرکا صنعت آب در مقاله “آبیاری قطره ای با نوار تیپ“ به طور کامل درمورد رفع مشکل گرفتگی روزنه های نوار تیپ توضیح داده است.

2. لوله مانیفولد یا لوله آبده.

در روش آبیاری قطره ای، از انواع لوله های پلی اتیلن استاندارد، لوله پلی اتیلن آبرسانی، لوله تاشو، لوله لی فلت و لوله نخدار به عنوان انشعاب اصلی و فرعی استفاده می‌شود. همچنین در این مسیر باید از انواع اتصالات و شیرآلات آبیاری قطره ای جهت انشعاب گیری از لوله ها استفاده کرد. وقتی میخواهیم رول نوار تیپ را پهن کنیم، طول نوار تیپ به سایز لوله اصلی و فرعی بستگی دارد. بیشترین طولی که برای نوار تیپ در نظر گرفته می‌شود بین 50 تا 100 متر است. هر رول نوار تیپ 1000 متر است.

3. نوار تیپ.

کیفیت نوار تیپ نیز در این سیستم، اهمیت ویژه ای دارد. اگر نوار تیپ از کیفیت بالایی برخوردار باشد و از سیستم فیلتراسیون نیز استفاده شود، هرگز با مشکلاتی مثل؛ گرفتگی روزنه های خروجی آب یا آفتاب سوختگی مواجه نخواهید شد. شرکت آرکا صنعت آب با 10 سال سابقه تولید و فروش نوار تیپ، لوله پلی اتیلن، لوله نخدار و اتصالات آبیاری قطره ای، آماده خدمت رسانی به شما کشاورزان عزیز است.

استانداردترین فاصله ردیف کاشت لوبیا

براساس پژوهش و تجربه، درکشت ردیفی فواصل 50 سانتیمتر بین ردیف و 5 سانتیمتر روی ردیف، بهترین فاصله کاشت لوبیا محسوب می‌شود. بنابراین فاصله هر نوار تیپ با نوار تیپ کناری در کاشت لوبیا، 50 سانتیمتر است. اما در شرایط کرتی استفاده از آرایش مربعی بهترین عملکرد دانه را دارد. لوبیا اصولاً گیاهی ردیفی است، ولی در برخی نقاط کشور به صورت کرتی کشت می‌شود. کشت ردیفی آن به دلایل زراعی مانند کنترل آفات و بیماری ها، بهتر از کشت کرتی است.

لازم به ذکر است که؛ برای اجرای طرح آبیاری خود حتما باید از افراد متخصص و با تجربه کمک بگیرید. افرادی که دانش و مهارت کافی را داشته، بتوانند به محل زمین مراجعه کنند و با توجه به شرایط اقلیمی، جنس خاک، نوع بذر و … بهترین طرح کاشت و آبیاری را برای شما طراحی و اجرا کنند.

بهترین روش کاشت لوبیا

تعداد غلاف در گياه لوبیا از جمله حساس‌ترين و مهمترین جز از اجزاء عملكرد است كه تحت تأثير شرايط محيطي از قبيل؛ رطوبت، گرما و تراكم قرار می‌گیرد. در لوبیا، کشت جوی و پشته عملکرد بهتری نسبت به کشت کرتی دارد و بالاترین عملکرد دانه از کشت ردیفی (فارویی یا شیاری) است.

بهترین روش آبیاری لوبیا

گیاه لوبیا به طور متوسط در هر هکتار و در طول فصل رشد، به 7 تا 8 هزار متر مکعب آب، نیاز دارد. این در حالی است که؛ کشاورزان بیش از 15 هزار مترمکعب آب در طول فصل رشد برای هر هکتار لوبیا مصرف می‌کنند. در واقع به دلیل استفاده از روش های آبیاری سطحی و سنتی، بیش از دو برابر آبی که گیاه نیاز دارد، در سطح مزرعه توزیع می‌شود.

استفاده از آبیاری قطره‌ای نواری (نوار تیپ) میزان مصرف آب را کاهش و مصرف آب در لوبیا را به حدود 8 هزار متر مکعب در هکتار در طول فصل رشد، می‌رساند. استفاده از این روش آبیاری، نیازمند تغییر روش و آرایش کاشت است. کشت‌های ردیفی جوی و پشته برای استفاده از این روش آبیاری مناسب تر از کشت های غرقابی و کرتی هستند.

استفاده از آبیاری قطره ای نواری با کشت جوی و پشته و استفاده از پشته هایی با فاصله بیشتر، مناسب‌تر است. آرایش کاشت مناسب می‌تواند سبب شود که علاوه بر استفاده از آبیاری با راندمان بالا و کاهش مصرف آب، عملکرد دانه نیز بهبود یافته و بتوان با میزان آب موجود، سطح زیر کشت را افزایش داد.

بهترین زمان آبیاری لوبیا با روش قطره ای

بهترین زمان آبیاری زمانی است که زمین خنک است. یعنی در ساعاتی که زمین دمای خود را از دست داده است. بنابراین حدود ساعت 5 تا 6 صبح بهترین زمان آبیاری لوبیا است. به علاوه در این زمان‌ها، شدت تبخیر نیز پایین است.

چند روز یکبار باید لوبیا را آبیاری کرد؟ (نوبت آبیاری لوبیا)

در کاشت لوبیا با نوار تیپ، میزان آب مصرفی به رقم لوبیا، شدت تبخیر و میزان نفوذ پذیری خاک بستگی دارد.

• یک روش مرسوم این است که؛ کشاورزان یک نوبت بلافاصله پس از کاشت گیاه، آن را آبیاری می‌کنند.
• در نظر داشته باشید که؛ بستر بذر باید در هفته اول پس از کاشت مرطوب نگه داشته شود. در واقع این رطوبت لازم است تا بذر به مرحله جوانه زنی برسد. از آنجا که در آبیاری قطره ای با نوار تیپ، آب به طور یکنواخت و آهسته به ریشه گیاه می‌رسد تا مدت زمان مناسبی، رطوبت در اطراف محیط ریشه گیاه باقی می‌ماند.
• پس از ظاهر شدن گیاهچه ها، آبیاری باید به طور مرتب هر شش تا هشت روز یکبار انجام شود. در برخی مناطق مثل استان لرستان فاصله بین دو آبیاری بر اساس عرف منطقه، 4 روز یکبار است.
• در زمان غلاف دهی (مرحله ای که گیاه بسیار به تنش آبی حساس است)، معمولاً هر سه تا پنج روز یکبار باید آبیاری انجام شود.
• حدود 10 روز قبل از برداشت محصول، آبیاری متوقف می‌شود. با این اقدام، مزرعه برای برداشت آماده میگردد.

چند نکته مهم***

1. مهمترین مرحله رشد گیاه لوبیا، مرحله گلدهی و غلاف دهی است. این مرحله، حدود 60 درصد از فصل رشد را شامل می‌شود. مهم است بدانید در این مرحله، نباید هیچ گونه تنش آبی به گیاه وارد شود. باید شرایط مساعد برای غلاف دهی و رشد غلاف ها فراهم شود.
2. هر چقدر به فصل برداشت محصول نزدیکتر می‌شوید، میزان آبیاری کاهش می‌یابد. به طور معمول، زمانیکه یک چهارم غلاف های لوبیا زرد شده اند، باید آبیاری کاهش یابد.
3. بهترین راه برای توصیف آبیاری لوبیا، مکرر ولی سبک است. یعنی در حدود 60 درصد از فصل رشد باید مرتباً محیط ریشه مرطوب نگه داشته شود و در زمان مقرر آبیاری شود. این سبک آبیاری، با استفاده از نوار تیپ به راحتی امکان پذیر است.

عملکرد لوبیا در هر هکتار (آبیاری غرقابی، بارانی و قطره ای)

عملکرد گیاه را بر اساس میزان محصول تولید شده در هر هکتار می‌سنجند. میانگین عملکرد لوبیا در ایران یعنی میزان برداشت لوبیا در هر هکتار، حدود 2500 کیلوگرم است (دو و نیم تن در هکتار). تجربیات کشاورزان و استفاده از روش‌های نوین آبیاری علاوه بر کاهش هدررفت انرژی و منابع آبی، به صورت مستقیم بر میزان برداشت محصول تاثیرگذار است.

• در روش آبیاری غرقابی حدود 15 هزار متر مکعب آب برای کشت لوبیا در یک هکتار مصرف می‌شود.
• در روش آبیاری بارانی حدود 10 هزار متر مکعب آب برای کشت لوبیا در یک هکتار مصرف می‌شود.
• در روش آبیاری قطره ای با نوار تیپ حدود 8 هزار متر مکعب آب برای کشت لوبیا در یک هکتار مصرف می‌شود.

همانطور که مقایسه بالا نشان می‌دهد، در روش های آبیاری سطحی مثل آبیاری غرقابی، میزان هدررفت آب بسیار بالاست (بویژه در زمین‌هایی با خاک سبک). به علاوه میزان کمی از آب به مصرف گیاه می‌رسد. همچنین عیب روش آبیاری بارانی در مناطق بادخیز این است که اصلاً آب به منطقه مورد نظر نمی‌رسد و با وزش باد، آب جا به جا می‌شود. یعنی آب به اطراف گیاه منتقل می‌شود و به ریشه گیاه نمی‌رسد. به علاوه در آبیاری بارانی تبخیر بشدت بالاست و احتمال ایجاد آفات نیز افزایش می‌یابد.

برخی از کشاورزان با استفاده از روش‌های آبیاری نوین مثل آبیاری قطره ای و آبیاری با تیپ، به عملکرد حدود 6 تن در هکتار رسیده اند (راندمان بین 80 تا 90 درصد). این در حالی است که؛ با آبیاری سطحی در بهترین حالت در هر هکتار، حدود 2 تا 3 تن، لوبیا برداشت شده است (راندمانی بین 35 تا 40 درصد).

کاشت لوبیا با آبیاری قطره ای

یکی از موضوعات مهم و مطرح در بین کشاورزان و کارشناسان در روش کشت روی پشته برای انواع ارقام لوبیا (بویژه لوبیا چیتی)، مقدار تراکم بذر (در هکتار)، تعداد ردیف روی پشته و بدنبال آن روش آبیاری است. هدف نهایی این است که مقدار بذر و میزان آب مصرفی کاهش یافته و میزان برداشت محصول افزایش یابد. برای رسیدن به این هدف باید آرایش کشت مناسب را انتخاب کرد. در آرایش و الگوی کشت باید موارد زیر را لحاظ کرد؛

• روش کاشت (درمورد لوبیا روشهای کاشت مرسوم به صورت سطحی و به صورت پشته است)
• فاصله ردیف های کشت از یکدیگر (فاصله هر ردیف کشت از ردیف کناری)
• روش آبیاری (درمورد لوبیا روشهای غرقابی و قطره ای رایج تر است)

در ادامه حالت های مختلف کاشت لوبیا، آبیاری لوبیا و نتایج آن را بررسی شده است؛

• حالت اول؛ کشت روی پشته همراه با آبیاری قطره ای

یکی از فواید کشت روی پشته در لوبیا، مصرف کمتر بذر در مرحله کاشت است. در روش کشت روی پشته، می‌توان مصرف بذر را بدون کاهش عملکرد تا 60 درصد کاهش داد. در واقع روش‌های کشت لوبیا بر روی عملکرد تاثیر مستقیمی دارد.

از سوی دیگر با افزایش فاصله ردیف ها (از 30 به 70 سانتیمتر) تعداد غدد و عملکرد دانه افزایش می‌یابد. یعنی فاصله ردیف‌های کشت کاملا بر روی محصول و عملکرد دانه تاثیر مثبت می‌گذارد. در خطی‌کارهای مخصوص لوبیا، امکان کشت روی پشته با نصب فاروئر و تغییر آرایش واحدهای کاشت، به راحتی وجود دارد. به علاوه امکان جایگذاری و پخش نوارهای آبیاری در روش کشت روی پشته آسانتر است. همچنین با افزایش فاصله بذور بر روی ردیف کشت، تعداد غلاف در بوته و تعداد دانه در هر غلاف افزایش می‌یابد.

بیشترین عملکرد تولید در کاشت دو ردیف روی پشته با مصرف 120 کیلوگرم بذر و یک ردیف روی پشته با مصرف 70 کیلوگرم بذر در هکتار گزارش شده است. الگوی کشت دو ردیف روی پشته با 120 کیلوگرم بذر مصرفی در هکتار حدود 2300 کیلوگرم لوبیا چیتی برداشت کرده است. الگوی یک ردیف روی پشته با 70 کیلوگرم بذر مصرفی در هکتار حدود 2225 کیلوگرم لوبیا چیتی برداشت کرده است. در این الگوها، روش ابیاری به صورت قطره ای بوده است.

• حالت دوم؛ کشت مسطح همراه با آبیاری غرقابی

 مقدار انرژی مصرفی در روش کشت مسطح همراه با آبیاری غرقابی، نسبت به کشت به صورت پشته و آبیاری نواری بسیار بالاتر است. بنابراین روش سه ردیف روی پشته و روش مسطح به دلیل مصرف بالای بذر و آب توصیه نمی‌شود. در واقع در آبیاری غرقابی آب به میزان زیادی در واحد سطح توزیع و به سرعت نیز تبخیر شده و از دسترس ریشه خارج می‌شود. به عبارت دیگر حجم زیادی آب در زمان کوتاهی به ریشه می‌رسد اما مدت زمانی که خاک در ناحیه ریشه مرطوب باقی می‌ماند، بسیار کم است. بنابراین روش آبیاری قطره ای با نوار تیپ و کشت یک و دو ردیف روی پشته به ترتیب با 70 و 120 کیلوگرم بذر مصرفی در هکتار توصیه می‌شود.

چرا باید در کاشت لوبیا از روش آبیاری قطره ای استفاده کرد؟

گیاه لوبیا نسبت به تابش خورشید بسیار حساس بوده و تنش گرمایی برای آن مضر است. به علاوه پرورش این گیاه در فصل گرما بوده و این بر اهمیت کنترل تنش می‌افزاید. در نظر داشته باشید که؛ زمان غلاف دهی و گل دهی لوبیا نیز اوج گرما و اوج افزایش دما است. گیاه لوبیا در دمای بالای 35 درجه سانتیگراد، تحمل اش را از دست میدهد و شروع می‌کند به از دست دادن گل و غلاف. اگر تنش آبی هم به این شرایط اضافه شود، قطعاً گیاه به مرحله برداشت نمی‌رسد و نمی‌توان عملکرد خوبی از آن انتظار داشت.

کشاورزان زیادی به دلیل استفاده از روش‌های آبیاری سنتی مثل؛ آبیاری سطحی و یا حتی آبیاری بارانی به گیاهان سطح مزرعه تنش وارد می‌کنند. مثلاً در آبیاری سطحی به دلیل مسطح نبودن زمین و در آبیاری بارانی به دلیل وزش باد و انتقال آب به منطقه ای از زمین که گیاهی وجود ندارد، به مزرعه تنش وارد می‌شود.

وقتی که تنش به مزرعه وارد شد و در اصطلاح کشاورزان گل و غلاف لوبیا ریخت، برگشت گیاه هیچ سودی ندارد. در برخی موارد مشاهده می‌شود که بر روی بوته لوبیا یک یا دو غلاف بیشتر وجود ندارد. این مسئله به دلیل همین تنشی است که به گیاه وارد شده. تمام این مشکلات با آبیاری قطره ای حل شده است. در آبیاری قطره ای آب دقیقاً به کنار ریشه گیاه هدایت و مشکل تنش آبی حل می‌شود. با نوار تیپ هر زمان که بخواهیم، می‌توانیم آب را به گیاه برسانیم.

هزینه نوار تیپ برای یک هکتار لوبیا

جهت محاسبه هزینه نوار تیپ برای کاشت یک هکتار لوبیا، ابتدا باید حساب کنید که به چند کلاف نوار تیپ نیاز دارید. تعداد نوار تیپ مورد نیاز برای آبیاری یک هکتار به سطح زیر کشت و فاصله هر ردیف کشت با ردیف کناری دارد. در ویدئو زیر فرمول محاسبه تعداد نوار تیپ را به نمایش گذاشته ایم؛

چه زمانی نمی‌توان از آبیاری قطره ای استفاده کرد؟

شوری آب و شوری خاک یک محدودیت است. مزارعی که شوری خاک و آب بالایی دارند، نمی‌توانند آبیاری قطره ای را اجرا کنند. چون املاح و نمک موجود در آب در مسیر آبیاری قطره ای و در اجزای این سیستم رسوب می‌کند و طرح را با شکست مواجه می‌کند.

به عنوان یک اقدام پیشگیرانه حتماً قبل از اجرای طرح آبیاری قطره ای برای کشت لوبیا، میزان شوری آب را بسنجید. اگر این مورد وجود نداشته باشد (یعنی آب یا خاک شور نباشد) آبیاری قطره ای بهترین شیوه برای آبیاری لوبیا است. با این روش می‌توانیم عملکرد را به حداکثر برسانیم.

در آبیاری با نوار تیپ، فواصل بین قطره چکان‌ها چقدر است؟

نوار تیپ با فواصل 10 سانتیمتر، 20 سانتیمتر و 30 سانتیمتر تولید و عرضه می‌شود. اینکه کدام یک از این فواصل برای شما کارایی دارد به الگوی کاشت بوته لوبیا بر روی هر پشته بستگی دارد.

در آبیاری با نوار تیپ، میزان آبدهی چقدر است؟

دبی یا میزان آبدهی در ساعت نوار تیپ بغل دوخت آرکا، معادل با 2/8 تا 3 لیتر است.

هزینه کاشت لوبیا با نوار تیپ چقدر است؟

برای برآورد هزینه باید عوامل مختلفی را در نظر بگیرید. مثلاً مهم است که زمین در فصول زراعی گذشته، از چه روش آبیاری استفاده کرده است.

• آیا قبلاً آبیاری بارانی استفاده می‌کرده و حالا می‌خواهد روش آبیاری قطره ای را اجرا کند؟
• آیا قبلاً روش آبیاری سنتی (غرقابی) بوده و حالا می‌خواهد یک روش آبیاری نوین را عملیاتی کند؟

اگر احتمال دوم را در نظر بگیریم (یعنی کشاورزی که قبلاً آبیاری غرقابی استفاده می‌کرده و حالا می‌خواهد به روش آبیاری قطره ای تغییر دهد)، موارد زیر را باید در برآورد هزینه‌ها لحاظ کرد؛

1. سیستم فیلتراسیون. فرقی نمی‌کند بخواهید یک هکتار زمین را آبیاری قطره ای کنید یا هزار هکتار، در آبیاری قطره ای حتماً باید از سیستم فیلتراسیون استفاده کنید. عمده هزینه آبیاری قطره ای، سیستم فیلتراسیون است.
2. نوار تیپ. هر هکتار حدود 10 تا 12 رول نوار تیپ نیاز دارد. هر رول نوار تیپ 1000 متر است.
3. لوله برای انشعاب اصلی و یا اتصال به پمپ. برای این بخش از طرح آبیاری حتماً باید از لوله پلی اتیلن استاندارد و یا لوله آبرسانی استفاده کرد (به طور متوسط برای هر هکتار حدود 250 تا 260 متر لوله نیاز است).
4. لوله برای انشعاب فرعی. بسیاری از کشاورزان برای کاهش هزینه ها و راحتی کار، برای انشعاب های فرعی از لوله لی فلت، لوله نخدار و یا لوله پلی اتیلن تاشو استفاده می‌کنند.
5. اتصالات. جهت اجرای طرح آبیاری قطره ای، اتصال لوله ها به یکدیگر و رساندن آب به گیاه به اتصالات مختلفی نیاز است. این اتصالات تنوع زیادی داشته و کار اجرا را ساده و آسان کرده است.

اگر این هزینه ها را در یک کفه ترازو قرار دهید و بهره وری حدود 5 تا 6 تن لوبیا را در کفه دیگر قرار دهید، با یک حساب سرانگشتی متوجه می‌شوید که اجرای روش آبیاری قطره ای بسیار سودآور است. به علاوه یک کشاورز هر سال نیاز به خرید لوله، اتصالات یا سیستم فیلتراسیون ندارد. مثلاً لوله های پلی اتیلن استاندارد، 10 سال گارانتی دارند و تا مدتها نیاز کشاورز را برطرف می‌کنند.

سخن پایانی

در این مقاله سعی کردیم کاشت لوبیا با نوار تیپ را از جنبه های مختلف بررسی کنیم. درمورد انواع آرایش کاشت و روش‌های آبیاری مختلف، مزایای استفاده از آبیاری قطره ای و هزینه های آن با جزییات کامل توضیح دادیم. به علاوه اجزای اصلی سیستم آبیاری قطره ای و محدودیت های آن را بیان کردیم. تمام سعی ما این است که همگام با شعار خود “گام به گام با کشاورزان ایران” اطلاعات دقیق، کارآمد و به روز منتشر کنیم. به امید مزارع همیشه سبز و پایدار.