حبوبات بعد از غلات، رتبه دوم مهمترین محصولات کشاورزی را به خود اختصاص داده است. از بین حبوبات، کاشت لوبیا علاوه بر ارزش غذایی بالا، فواید زیادی نیز برای خاک دارد. به دلیل اهمیت این موضوع، شرکت آرکا صنعت آب در این مقاله درمورد کاشت لوبیا با نوار تیپ توضیحات مفصلی داده است. این توضیحات برای ارقام مختلف اعم از؛ لوبیا چیتی، لوبیا قرمز، لوبیا سفید و لوبیا چشم بلبلی کارایی دارد.
در ادامه به تمامی جنبه های کاشت و آبیاری لوبیا، مزایای کشت لوبیا با روش آبیاری قطره ای، اجزای اصلی سیستم آبیاری قطره ای و حتی فاصله ردیف ها در این روش آبیاری، پرداخته ایم. به علاوه میزان برداشت لوبیا در هکتار بر اساس نوع روش آبیاری بیان شده است. در انتها نیز هزینه اجرای طرح آبیاری قطره ای برای مزرعه لوبیا را برآورد کرده ایم. اگر قصد کاشت لوبیا، آبیاری اصولی آن و رسیدن به راندمان بالا را دارید، تا پایانِ این مقاله با ما همراه باشید.
معرفی مختصر گیاه لوبیا
حبوبات، دانههای گیاهی مثل؛ نخود، لوبیا، ماش، عدس و… را شامل میشود. یکی از حبوبات یکساله زراعی که برای تولید دانه کشت میشود، لوبيا است. لوبیا از جمله گياهاني است كه با داشتن 18 تا 32 درصد پروتئين نقش مهمي در تأمين مواد پروتئيني بشر دارد. علاوه بر ارزش غذایی بالا، ریشه حبوبات به خاطر وجود همزيستی با باكتریهای تثبيتكننده نيتروژن هوا، در حاصلخيزی خاك نقش مهمی دارد. یعنی پس از برداشت آنها، مقادير زيادی نيتروژن به خاك اضافه میشود. همچنين از لوبیا به صورت كود سبز براي تقويت و بهبود وضع فيزيكی خاك استفاده میشود. به همین دلیل است که لوبیا گزینه مناسبی برای رعایت تناوب زراعی در مزارع زیادی است. به عنوان مثال؛ برخی کارشناسان توصیه میکنند بعد از کشت 7 سال زعفران در یک مزرعه، باید گندم، جو و لوبیا جهت رعایت تناوب زراعی کاشته شود.
کاشت لوبیا در ایران و جهان
از کل مزارع قابل کشت کشور، حدود 116000 هکتار (صد و شانزده هزار هکتار) به کشت لوبیا اختصاص دارد. از این میزان 250/000 تن لوبیا برداشت میشود. این اعداد و ارقام در شرایطی است که بیش از 85 درصد کشاورزان ایرانی جهت آبیاری لوبیا از روشهای آبیاری سنتی (غرقابی) استفاده میکنند. به علاوه در ایران کشت لوبیا در 2 سال اخیر به دلیل خشکسالی و گرایش کشاورزان به کاشت سایر محصولات، کاهش یافته است. در سال زراعی 1400 استان فارس رتبه اول کاشت لوبیا و استان لرستان رتبه دوم را به خود اختصاص داده است. در جهان نیز رتبه 22 در زمینه تولید لوبیا، متعلق به ایران است. کشورهای پیشتاز در زمینه پرورش و کاشت لوبیا عبارتند از؛ آمریکا، هند و چین.
انواع روش های کاشت لوبیا
همانطور که میدانید کاشت لوبیا و به طور کلی کشاورزی در ایران هنوز به روش های سنتی انجام میگیرد. در واقع درصد بسیار کمی از کشاورزان از روشهای نوین آبیاری، دستگاههای مختلف و امکانات به روز استفاده میکنند. روش های کاشت لوبیا نیز از این قاعده مستثنی نیست. کاشت لوبیا در ایران به شکلهای مختلفی انجام میگیرد. منظور از روش کاشت همان آرایش کشت است. این روشها عبارتند از؛
-
روش نم کاری (هیرم کاری)
در این روش ابتدا زمین را آبیاری میکنند. میتوان در این مرحله از آبیاری بارانی با لوله مهپاش کمک گرفت. هر چند که در ایران و در اکثر استانها، آبیاری به روش کرتی (نوعی روش آبیاری سطحی) انجام میگیرد. سپس زمین را شخم زده و بذر را میکارند. مزیت روش کاشت نم کاری، سله نبستن خاک و تامین رطوبت یکنواخت است. معمولاً برای آماده کردن زمین برای کشت لوبیا، در فصل پاییز یک شخم عمیق و در فصل بهار یک شخم سطحی میزنند.
همانطور که از نام این روش پیداست، بهتر است خاک قبل از کاشت بذرها، نم داشته باشد. اما در انواع روشهای آبیاری سنتی، خاک از آب اشباع میشود. یعنی خاک تبدیل به گِل میشود. اگر بذر لوبیا، داخل گِل قرار داده شود، احتمال پوسیدن آن وجود دارد. بنابراین اگر به دلیل استفاده از روش آبیاری نشتی، خاک مملو از آب است، کشاورز باید کمی صبر کند تا بخشی از آبِ داخل خاک تبخیر شده و از دسترس خارج شود. در غیر اینصورت بذرها داخل خاک پوسیده میشود. هر چند این کار باعث هدررفت منابع آبی میشود. پس از این مرحله است که خاک نم دار شده و آماده کاشت بذرها است.
-
روش کشت پخشی
در این شیوه بذرها به صورت دستی یا با دستگاه در سطح مزرعه پخش میشود. پس از این مرحله، بذرها با استفاده از ماله یا کولتیواتور با خاک مخلوط میشود. قابل حدس است که این روش دقت زیادی ندارد. زیرا فاصله و عمق قرارگیری بذرها در نقاط مختلف مزرعه، متفاوت است و نظم خاصی ندارد. در نهایت درصد سبزشدگی و رشد بوته ها نیز، منظم نیست.
-
روش کشت خطی
در این روش بذرهای لوبیا به صورت تصادفی و نامنظم در داخل بستر خاک قرار میگیرد. در روش کشت خطی از ماشینهای بذرکار خطی استفاده میشود. فاصله بین خطوط کاشت قابل تنظیم است، اما فاصله بذرها بر روی یک خط قابل تنظیم نیست. یعنی بذرها روی یک پشته هستند اما با فواصل متفاوت و متغیر. به عبارت دیگر نسبت به روش کشت پخشی، نظم بیشتری داشته و فاصله عرضی بین خطوط کشت، قابل تنظیم است. اما فاصله هر بذر با دیگری منظم نیست. ظاهر کلی این روش، مشابه روش کشت ردیفی است.
-
روش کشت ردیفی (فارویی)
کشت ردیفی روشی است که برای اکثر سبزیجات، برخی غلات و محصولات جالیزی کاربرد دارد. در این شیوه، ردیفها با یکدیگر فاصله مشخصی دارند. این بدین معناست که فاصله طولی بذرها قابل تنظیم است. کشت ردیفی امکان ریشه کنی علفهای هرز، کوددهی، سله شکنی و خاک دهی پای بوتهها را فراهم میکند. رایج ترین روش کاشت برای لوبیا چیتی، لوبیا قرمز و لوبیا سفید، روش کشت ردیفی است.
با این روش و با توجه به ردیف های منظم، به راحتی میتوان برای آبیاری لوبیا، از روشهای آبیاری تحت فشار استفاده کرد. از بین انواع روش های آبیاری نوین، آبیاری قطره ای با نوار تیپ، بهترین روش برای آبیاری لوبیا است. کشاورزانی که برای آبیاری لوبیا از نوار تیپ استفاده میکنند، معمولاً الگوی کاشت سه ردیف یا چهار ردیف بر روی پشته را اجرا میکنند.
آبیاری قطره ای با نوار تیپ چیست؟
سیستم آبیاری قطره ای جزیی از سیستم آبیاری موضعی (تحت فشار) است. این روش به دلیل خارج شدن قطره قطره آب از لوله های مانیفولد و توزیع یکنواخت و آهسته آب در سطح مزرعه، به آبیاری قطره ای معروف است. یکی از پرکاربردترین و رایج ترین روشهای آبیاری قطره ای، سیستم آبیاری تیپ است. آبیاری قطره ای با نوار تیپ، در سال های اخیر در ایران گسترش زیادی داشته و از آنجا که آب را با فشار کارکرد پایین و به طور یکنواخت در کل زمین پخش میکند، برای آبیاری حبوبات به ویژه لوبیا کاربرد زیادی دارد. به علاوه نوار تیپ برای آبیاری محصولات زراعی مناسب بوده و به دلیل هزینه پایینی که نسبت به سایر تجهیزات آبیاری دارد، برای کشاورزان مقرون به صرفه است.
مزایای کاشت لوبیا با نوار تیپ
کاشت لوبیا با نوار تیپ مزایای زیادی دارد که در ادامه به برخی از آنها اشاره شده است. این مزایا مربوط به شرایطی است که آرایش کشت به صورت ردیفی و روش آبیاری نیز به صورت قطره ای با استفاده از نوار تیپ باشد.
- استفاده بهینه از منابع آبی و جلوگیری از هدررفت آب. با روش آبیاری قطره ای در مصرف آب صرفه جویی شده و حدود 50 درصد میزان مصرف آب کاهش پیدا میکند. مقایسه انواع روشهای آبیاری، نشان میدهد که صرفه جویی در مصرف آب، مزیت بزرگ روش آبیاری قطره ای به خصوص آبیاری با تیپ است.
- کاهش محسوس میزان مصرف انرژی برق در سیستم آبیاری تیپ. آبیاری با تیپ نوعی سیستم آبیاری کم فشار است، یعنی آب را با فشار کم و به صورت یکنواخت در سطح مزرعه پخش میکند. بنابراین میزان مصرف انرژی جهت انتقال آب بشدت کاهش مییابد. دقیقاً به همین دلیل، راندمان در این سیستم همیشه بین 80 تا 95 درصد است.
- افزایش میزان برداشت لوبیا در هکتار (افزایش راندمان). با این روش شاهد افزایش میزان محصول برداشت شده در هر هکتار خواهیم بود. بهتر است بدانید که؛ نیاز آبی خالص گیاه لوبیا به طور متوسط بین 7000 تا 8000 متر مکعب در هکتار است. یعنی اگر ما به گیاه، 7000 متر مکعب آب بدهیم باید منتظر بیشترین عملکرد (حدود 6 تن) باشیم. در هر صورت باید نوعی سیستم آبیاری باشد که این آب را به گیاه برساند. اگر قرار است 7000 متر مکعب آب به گیاه برسد؛
- با روش آبیاری غرقابی، حداقل 15200 متر مکعب آب در هر هکتار نیاز داریم.
- با روش آبیاری بارانی، حدود 9200 تا 10000 متر مکعب آب در هر هکتار نیاز داریم.
- با روش آبیاری قطره ای، حدود 8300 تا 8500 متر مکعب آب در هر هکتار نیاز داریم.
- کاهش تلفات. در ایران سه روش آبیاری مرسوم است؛ غرقابی، بارانی و قطره ای (موضعی). با توجه به اقلیم کشور ایران که حدود 70 درصد از آب تبخیر میشود، باید به دنبال سیستمی باشیم که کمترین تلفات را داشته باشد. زمانی که از سیستم های آبیاری غرقابی و یا بارانی برای کشت لوبیا استفاده میکنیم، چون سطح کل مزرعه به طور کامل خیس میشود، بیشترین تلفات را داریم. ولی در آبیاری قطره ای فقط جایی که مانیفولد یا لوله آبده را قرار دادیم، خیس میشود. بنابراین کمترین تلفات و بیشترین راندمان را داریم.
- حذف و یا کاهش قارچ ها و باکتری ها. مهمترین مبحث در آبیاری بارانی برای لوبیا، بیماریهایی است در نتیجه این روش آبیاری برای گیاه بوجود میآید. گیاه لوبیا یک گیاه آبدوست است و نیاز آبی بالایی دارد. اگر به هر دلیلی به این گیاه تنش آبی وارد شود، عملکرد آن پایین میآید. به همین خاطر باید حجم آب را بالا ببریم. در سیستم آبیاری بارانی یا غرقابی وقتی آب به بوته لوبیا میرسد، محیط برای رشد قارچ ها و باکتری ها مهیا میشود. این بزرگترین صدمه ای است که آبیاری بارانی به گیاه لوبیا میزند. اما در سیستم آبیاری قطره ای ما آب را دقیقاً و به صورت کامل به ریشه گیاه میرسانیم و اجزای دیگر گیاه مثل ساقه و برگ آن خیس نمیشود.
- تزریق کود و سموم. در کنار سیستم فیلتراسیونی که در جریان آبیاری قطره ای یک ضرورت محسوب میشود، یک تانک کود نیز باید وجود داشته باشد. با وجود تانک کود، هر زمان که تشخیص دهیم که به گیاه از لحاظ تغذیه یا بیماری، تنشی وارد میشود، کود یا سم را وارد تانک میکنیم. از طریق سیستم آبیاری تیپ این کود به گیاه تزریق شده و به افزایش عملکرد میانجامد.
- کاهش یا حذف رشد علف های هرز. وقتی کل سطح مزرعه به صورت کامل خیس یا مرطوب نمیشود پس کمترین رشد علف های هرز را داریم.
- کاهش دور آبیاری. از آنجا که آب مستقیم در اختیار گیاه قرار میگیرد، دور آبیاری کمتری نیاز است. در نظر داشته باشید که؛ در اراضی با خاک سبک به محض اینکه آب در اختیار خاک قرار میگیرد، بلافاصله به صورت زه از زمین خارج میشود. یعنی حجم زیادی از آب وارد زمین میشود ولی مقدار کمی از آن به ریشه گیاه میرسد. از سوی دیگر در اراضی با خاک سنگین، چون آب ماندگاری بیشتری در خاک دارد، بنابراین فواصل زمانی بین هر دور آبیاری بیشتر میشود. یعنی مثلاً اگر در خاک سبک هر 3 روز یکبار به آبیاری نیاز است، در خاک سنگین، باید هر 6 روز یکبار آبیاری انجام شود. البته در نظر داشته باشید که؛ میزان و دور آبیاری به مرحله رشدی، میزان نفوذپذیری خاک و اقلیم آب و هوایی بستگی دارد.
- از دیگر مزایای کاشت لوبیا با روش آبیاری قطره ای میتوان به موارد زیر اشاره کرد؛
- حفظ منابع خاکی و جلوگیری از فرسایش خاک
- بهبود کیفیت خاک و تهویه خاک
- حمل و نصب آسان نوارها بدون نیاز به ابزار خاص
- جوانه زنی یکدست در سطح مزرعه
- جلوگیری از سله بستن خاک
- کاهش تبخیر و تعرق
تجهیزات لازم برای آبیاری قطره ای (آبیاری با نوار تیپ)
یک سیستم آبیاری قطره ای، اجزای مختلفی دارد. از استخراج ذخیره آب گرفته تا انتقال و رساندن آب به گیاه. بهتر است بدانید که طراحی و اجرای سیستم آبیاری قطره ای به محصول زیر کشت، میزان نفوذپذیری خاک، میزان دسترسی به آب، آب و هوای منطقه، میزان وزش باد و بسیاری عوامل دیگر بستگی دارد. از بین این عوامل، نوع محصول زیر کشت، بیشترین اهمیت را دارد. اگر قصد دارید سیستم آبیاری قطره ای را با استفاده از نوار تیپ بغل دوخت اجرا کنید به این تجهیزات نیاز دارید؛
-
سیستم فیلتراسیون
مهمترین بخش آبیاری قطره ای، سیستم فیلتراسیون است که به عنوان قلب سیستم آبیاری تیپ در نظر گرفته میشود. متاسفانه بسیاری از کشاورزان به دلیل کم کردن هزینه ها، این بخش از سیستم را حذف میکنند. در حالی که میتوانند متناسب با وسعت طرح خود و با صرف هزینه ای بسیار کم، از فیلتر دیسکی استفاده کنند. فیلتر دیسکی نوعی فیلتر با کاربری آسان، ساختار و نصب ساده است و برای مزارع تا یک هکتار، به راحتی پاسخگو است.
مزارع یک یا دو هکتار به بالا، باید از پکیج فیلتراسیون استفاده کنند. در مزارع با متراژ زیر یک هکتار از فیلترهای توری و هیدروسیکلون نیز استفاده میشود. با این فیلترهای ساده و ارزان، املاح درون آب را از آن خارج میکنیم. اگر آبی که قرار است در نوار تیپ جاری شود، در استخر است (یعنی از یک استخر به عنوان مخزن استفاده میکنیم) و این آب در مجاورت نور خورشید قرار گرفته، صد در صد جلبک میزند. بنابراین باید در مسیر آبی که در معرض نور خورشید قرار میگیرد، حتما از فیلتر شنی استفاده کرد.
با فیلتر شن، میتوانیم جلبک های آب را از آن خارج کنیم. بزرگترین عیب سیستم آبیاری با تیپ، گرفتگی روزنه های خروجی آب است. اگر از فیلتراسیون استفاده نشود، احتمال گرفتگی روزنه ها افزایش مییابد. در نظر داشته باشید که؛ بسیاری از کشاورزان از سیستم فیلتراسیون به دلیل هزینه بالا، استفاده نمیکنند. اما وقتی قطره چکانهای نوار تیپ مسدود شد، علت آن را کیفیت پایین نوار تیپ میدانند. در حالی که علت استفاده نکردن از فیلتر مناسب است. شرکت آرکا صنعت آب در مقاله “آبیاری قطره ای با نوار تیپ” به طور کامل درمورد رفع مشکل گرفتگی روزنه های نوار تیپ توضیح داده است.
-
لوله مانیفولد یا لوله آبده
در روش آبیاری قطره ای، از انواع لوله پلی اتیلن استاندارد، لوله پلی اتیلن آبرسانی، لوله تاشو، لوله لی فلت و لوله نخدار به عنوان انشعاب اصلی و فرعی استفاده میشود. همچنین در این مسیر باید از انواع اتصالات و شیرآلات آبیاری قطره ای جهت انشعاب گیری از لوله ها استفاده کرد. وقتی میخواهیم رول نوار تیپ را پهن کنیم، طول نوار تیپ به سایز لوله اصلی و فرعی بستگی دارد. بیشترین طولی که برای نوار تیپ در نظر گرفته میشود بین 50 تا 70 متر است. انواع نوار تیپ به صورت کلافی عرضه میشود و هر کلاف آن، معادل 1000 متر است.
-
نوار تیپ
کیفیت نوار تیپ نیز در این سیستم، اهمیت ویژه ای دارد. اگر نوار تیپ از کیفیت بالایی برخوردار باشد و از سیستم فیلتراسیون نیز استفاده شود، هرگز با مشکلاتی مثل؛ گرفتگی روزنه های خروجی آب یا آفتاب سوختگی مواجه نخواهید شد. نوارهای آبیاری قطره ای انواع مختلفی دارند که شامل؛
- نوار تیپ بغل دوخت
- نوار تیپ پلاکدار
- نوار تیپ پلاک ممتد
معمولاً به دلیل کاهش هزینه های اجرای آبیاری قطره ای در مزارع، از نوار تیپ بغل دوخت استفاده میشود. اما اگر قصد دارید در فضاهای بسته و گلخانهها کشت محصول انجام دهید، نوار تیپ پلاک دار یک گزینه مناسب است. شرکت آرکا صنعت آب با 10 سال سابقه تولید و فروش انواع نوار تیپ، لوله پلی اتیلن، لوله نخدار و اتصالات آبیاری قطره ای، آماده خدمت رسانی به شما کشاورزان عزیز است.
استانداردترین فاصله ردیف کاشت لوبیا
براساس پژوهش و تجربه، درکشت ردیفی فواصل 50 سانتیمتر بین ردیف و 5 سانتیمتر روی ردیف، بهترین فاصله کاشت لوبیا محسوب میشود. بنابراین فاصله هر نوار تیپ با نوار تیپ کناری در کاشت لوبیا، 50 سانتیمتر است. اما در شرایط کرتی استفاده از آرایش مربعی بهترین عملکرد دانه را دارد. لوبیا اصولاً گیاهی ردیفی است، ولی در برخی نقاط کشور به صورت کرتی کشت میشود. کشت ردیفی آن به دلایل زراعی مانند کنترل آفات و بیماری ها، بهتر از کشت کرتی است. به علاوه مناسب ترین خاک برای کاشت لوبیا، خاک سبک و سرشار از مواد آلی است. خاک های شنی-رسی که از نفوذپذیری خوبی برخوردارند، برای کاشت لوبیا، گزینه مناسبی هستند.
لازم به ذکر است که؛ برای اجرای طرح آبیاری خود حتماً باید از افراد متخصص و با تجربه کمک بگیرید. افرادی که دانش و مهارت کافی را داشته، بتوانند به محل زمین مراجعه کنند و با توجه به شرایط اقلیمی، جنس خاک، نوع بذر و … بهترین طرح کاشت و آبیاری را برای شما طراحی و اجرا کنند.
بهترین روش کاشت لوبیا
تعداد غلاف در گياه لوبیا از جمله حساسترين و مهمترین جز از اجزاء عملكرد است كه تحت تأثير شرايط محيطي از قبيل؛ رطوبت، گرما و تراكم قرار میگیرد. در لوبیا، کشت جوی و پشته عملکرد بهتری نسبت به کشت کرتی دارد و بالاترین عملکرد دانه از کشت ردیفی (فارویی یا شیاری) است.
بهترین روش آبیاری لوبیا
گیاه لوبیا به طور متوسط در هر هکتار و در طول فصل رشد، به 7 تا 8 هزار متر مکعب آب، نیاز دارد. این در حالی است که؛ کشاورزان بیش از 15 هزار مترمکعب آب در طول فصل رشد برای هر هکتار لوبیا مصرف میکنند. در واقع به دلیل استفاده از روش های آبیاری سطحی و سنتی، بیش از دو برابر آبی که گیاه نیاز دارد، در سطح مزرعه توزیع میشود.
استفاده از آبیاری قطرهای نواری (نوار تیپ) میزان مصرف آب را کاهش و مصرف آب را به حدود 8 هزار متر مکعب در هکتار در طول فصل رشد، میرساند. استفاده از این روش آبیاری، نیازمند تغییر روش و آرایش کاشت است. کشتهای ردیفی جوی و پشته برای استفاده از این روش آبیاری مناسب تر از کشت های غرقابی و کرتی هستند.
استفاده از آبیاری قطره ای نواری با کشت جوی و پشته و استفاده از پشته هایی با فاصله بیشتر، مناسبتر است. آرایش کاشت مناسب میتواند سبب شود که علاوه بر استفاده از آبیاری با راندمان بالا و کاهش مصرف آب، عملکرد دانه نیز بهبود یافته و بتوان با میزان آب موجود، سطح زیر کشت را افزایش داد.
بهترین زمان آبیاری لوبیا با روش قطره ای
بهترین زمان آبیاری زمانی است که زمین خنک است. یعنی در ساعاتی که زمین دمای خود را از دست داده است. بنابراین حدود ساعت 5 تا 6 صبح بهترین زمان آبیاری لوبیا است. به علاوه در این زمانها، شدت تبخیر نیز پایین است.
چند روز یکبار باید لوبیا را آبیاری کرد؟ (نوبت آبیاری لوبیا)
در کاشت لوبیا با نوار تیپ، میزان آب مصرفی به رقم لوبیا، شدت تبخیر و میزان نفوذ پذیری خاک بستگی دارد.
- یک روش مرسوم این است که؛ کشاورزان یک نوبت بلافاصله پس از کاشت گیاه، آن را آبیاری میکنند.
- در نظر داشته باشید که؛ بستر بذر باید در هفته اول پس از کاشت مرطوب نگه داشته شود. در واقع این رطوبت لازم است تا بذر به مرحله جوانه زنی برسد. از آنجا که در آبیاری قطره ای با نوار تیپ، آب به طور یکنواخت و آهسته به ریشه گیاه میرسد تا مدت زمان مناسبی، رطوبت در اطراف محیط ریشه گیاه باقی میماند.
- پس از ظاهر شدن گیاهچه ها، آبیاری باید به طور مرتب هر شش تا هشت روز یکبار انجام شود. در برخی مناطق مثل استان لرستان فاصله بین دو آبیاری بر اساس عرف منطقه، 4 روز یکبار است.
- در زمان غلاف دهی (مرحله ای که گیاه بسیار به تنش آبی حساس است)، معمولاً هر سه تا پنج روز یکبار باید آبیاری انجام شود.
- حدود 10 روز قبل از برداشت محصول، آبیاری متوقف میشود. با این اقدام، مزرعه برای برداشت آماده میگردد.
چند نکته مهم***
- مهمترین مرحله رشد گیاه لوبیا، مرحله گلدهی و غلاف دهی است. این مرحله، حدود 60 درصد از فصل رشد را شامل میشود. مهم است بدانید در این مرحله، نباید هیچ گونه تنش آبی به گیاه وارد شود. باید شرایط مساعد برای غلاف دهی و رشد غلاف ها فراهم شود.
- هر چقدر به فصل برداشت محصول نزدیکتر میشوید، میزان آبیاری کاهش مییابد. به طور معمول، زمانیکه یک چهارم غلاف های لوبیا زرد شده اند، باید آبیاری کاهش یابد.
- بهترین راه برای توصیف آبیاری لوبیا، مکرر ولی سبک است. یعنی در حدود 60 درصد از فصل رشد باید مرتباً محیط ریشه مرطوب نگه داشته شود و در زمان مقرر آبیاری شود. این سبک آبیاری، با استفاده از نوار تیپ به راحتی امکان پذیر است. در ویدئو زیر تمامی محصولات زراعی که قابلیت آبیاری با نوار تیپ دارند را نام برده ایم؛
عملکرد لوبیا در هر هکتار (آبیاری غرقابی، بارانی و قطره ای)
عملکرد گیاه را بر اساس میزان محصول تولید شده در هر هکتار میسنجند. میانگین عملکرد لوبیا یا همان میزان برداشت لوبیا در هکتار، حدود 2500 کیلوگرم است (دو و نیم تن در هکتار). این آمار مربوط به کشور ایران است. اما در سراسر دنیا با به کار گیری روش های نوین آبیاری مانند آبیاری قطره ای و بارانی، میزان برداشت این محصول در هر هکتار، افزایش چشمگیری داشته است. در واقع استفاده از روشهای نوین آبیاری علاوه بر کاهش هدررفت انرژی و منابع آبی، به صورت مستقیم بر میزان برداشت محصول تاثیرگذار است.
- در روش آبیاری غرقابی حدود 15 هزار متر مکعب آب برای کشت لوبیا در یک هکتار مصرف میشود.
- در روش آبیاری بارانی حدود 10 هزار متر مکعب آب برای کشت لوبیا در یک هکتار مصرف میشود.
- در روش آبیاری قطره ای با نوار تیپ حدود 8 هزار متر مکعب آب برای کشت لوبیا در یک هکتار مصرف میشود.
همانطور که مقایسه بالا نشان میدهد، در روش های آبیاری سطحی مثل آبیاری غرقابی، میزان هدررفت آب بسیار بالاست (بویژه در زمینهایی با خاک سبک). به علاوه میزان کمی از آب به مصرف گیاه میرسد. همچنین عیب روش آبیاری بارانی در مناطق بادخیز این است که اصلاً آب به منطقه مورد نظر نمیرسد و با وزش باد، آب جا به جا میشود. یعنی آب به اطراف گیاه منتقل میشود و به ریشه گیاه نمیرسد. به علاوه در آبیاری بارانی تبخیر بشدت بالاست و احتمال ایجاد آفات نیز افزایش مییابد.
برخی از کشاورزان ایرانی (بویژه در استان لرستان) با استفاده از روشهای آبیاری نوین مثل آبیاری قطره ای و آبیاری با تیپ، به میزان برداشت 6 تن لوبیا در هکتار رسیده اند (راندمان بین 80 تا 90 درصد). این در حالی است که؛ با آبیاری سطحی در بهترین حالت در هر هکتار، حدود 2 تا 3 تن، لوبیا برداشت شده است (راندمانی بین 35 تا 40 درصد).
کاشت لوبیا با آبیاری قطره ای
یکی از موضوعات مهم و مطرح در بین کشاورزان و کارشناسان در روش کشت روی پشته برای انواع ارقام لوبیا (بویژه لوبیا چیتی)، مقدار تراکم بذر (در هکتار)، تعداد ردیف روی پشته و بدنبال آن روش آبیاری است. هدف نهایی این است که مقدار بذر و میزان آب مصرفی کاهش یافته و میزان برداشت محصول افزایش یابد. برای رسیدن به این هدف باید آرایش کشت مناسب را انتخاب کرد. در آرایش و الگوی کشت باید موارد زیر را لحاظ کرد؛
- روش کاشت (درمورد لوبیا روشهای کاشت مرسوم به صورت سطحی و به صورت پشته است)
- فاصله ردیف های کشت از یکدیگر (فاصله هر ردیف کشت از ردیف کناری)
- روش آبیاری (درمورد لوبیا روشهای غرقابی و قطره ای رایج تر است)
در ادامه حالت های مختلف کاشت لوبیا، آبیاری لوبیا و نتایج آن را بررسی شده است؛
-
حالت اول؛ کشت روی پشته همراه با آبیاری قطره ای
یکی از فواید کشت روی پشته در لوبیا، مصرف کمتر بذر در مرحله کاشت است. در روش کشت روی پشته، میتوان مصرف بذر را بدون کاهش عملکرد تا 60 درصد کاهش داد. در واقع روشهای کشت لوبیا بر روی عملکرد تاثیر مستقیمی دارد.
از سوی دیگر با افزایش فاصله ردیف ها (از 30 به 70 سانتیمتر) تعداد غدد و عملکرد دانه افزایش مییابد. یعنی فاصله ردیفهای کشت کاملا بر روی محصول و عملکرد دانه تاثیر مثبت میگذارد. در خطیکارهای مخصوص لوبیا، امکان کشت روی پشته با نصب فاروئر و تغییر آرایش واحدهای کاشت، به راحتی وجود دارد. به علاوه امکان جایگذاری و پخش نوارهای آبیاری در روش کشت روی پشته آسانتر است. همچنین با افزایش فاصله بذور بر روی ردیف کشت، تعداد غلاف در بوته و تعداد دانه در هر غلاف افزایش مییابد.
بیشترین عملکرد تولید در کاشت دو ردیف روی پشته با مصرف 120 کیلوگرم بذر و یک ردیف روی پشته با مصرف 70 کیلوگرم بذر در هکتار گزارش شده است. الگوی کشت دو ردیف روی پشته با 120 کیلوگرم بذر مصرفی در هکتار حدود 2300 کیلوگرم لوبیا چیتی برداشت کرده است. الگوی یک ردیف روی پشته با 70 کیلوگرم بذر مصرفی در هکتار حدود 2225 کیلوگرم لوبیا چیتی برداشت کرده است. در این الگوها، روش ابیاری به صورت قطره ای بوده است.
-
حالت دوم؛ کشت مسطح همراه با آبیاری غرقابی
مقدار انرژی مصرفی در روش کشت مسطح همراه با آبیاری غرقابی، نسبت به کشت به صورت پشته و آبیاری نواری بسیار بالاتر است. بنابراین روش سه ردیف روی پشته و روش مسطح به دلیل مصرف بالای بذر و آب توصیه نمیشود. در واقع در آبیاری غرقابی آب به میزان زیادی در واحد سطح توزیع و به سرعت نیز تبخیر شده و از دسترس ریشه خارج میشود. به عبارت دیگر حجم زیادی آب در زمان کوتاهی به ریشه میرسد اما مدت زمانی که خاک در ناحیه ریشه مرطوب باقی میماند، بسیار کم است. بنابراین روش آبیاری قطره ای با نوار تیپ و کشت یک و دو ردیف روی پشته به ترتیب با 70 و 120 کیلوگرم بذر مصرفی در هکتار توصیه میشود.
چرا باید در کاشت لوبیا از روش آبیاری قطره ای استفاده کرد؟
گیاه لوبیا نسبت به تابش خورشید بسیار حساس بوده و تنش گرمایی برای آن مضر است. به علاوه پرورش این گیاه در فصل گرما بوده و این بر اهمیت کنترل تنش میافزاید. در نظر داشته باشید که؛ زمان غلاف دهی و گل دهی لوبیا نیز اوج گرما و اوج افزایش دما است. گیاه لوبیا در دمای بالای 35 درجه سانتیگراد، تحمل اش را از دست میدهد و شروع میکند به از دست دادن گل و غلاف. اگر تنش آبی هم به این شرایط اضافه شود، قطعاً گیاه به مرحله برداشت نمیرسد و نمیتوان عملکرد خوبی از آن انتظار داشت.
کشاورزان زیادی به دلیل استفاده از روشهای آبیاری سنتی مثل؛ آبیاری سطحی و یا حتی آبیاری بارانی به گیاهان سطح مزرعه تنش وارد میکنند. مثلاً در آبیاری سطحی به دلیل مسطح نبودن زمین و در آبیاری بارانی به دلیل وزش باد و انتقال آب به منطقه ای از زمین که گیاهی وجود ندارد، به مزرعه تنش وارد میشود.
وقتی که تنش به مزرعه وارد شد و در اصطلاح کشاورزان گل و غلاف لوبیا ریخت، برگشت گیاه هیچ سودی ندارد. در برخی موارد مشاهده میشود که بر روی بوته لوبیا یک یا دو غلاف بیشتر وجود ندارد. این مسئله به دلیل همین تنشی است که به گیاه وارد شده. تمام این مشکلات با آبیاری قطره ای حل شده است. در آبیاری قطره ای آب دقیقاً به کنار ریشه گیاه هدایت و مشکل تنش آبی حل میشود. با نوار تیپ هر زمان که بخواهیم، میتوانیم آب را به گیاه برسانیم.
هزینه نوار تیپ برای یک هکتار لوبیا
جهت محاسبه هزینه نوار تیپ برای کاشت یک هکتار لوبیا، ابتدا باید حساب کنید که به چند کلاف نوار تیپ نیاز دارید. تعداد نوار تیپ مورد نیاز برای آبیاری یک هکتار به سطح زیر کشت و فاصله هر ردیف کشت با ردیف کناری دارد. در ویدئو زیر فرمول محاسبه تعداد نوار تیپ را به نمایش گذاشته ایم؛
چه زمانی نمیتوان از آبیاری قطره ای استفاده کرد؟
شوری آب و شوری خاک یک محدودیت است. مزارعی که شوری خاک و آب بالایی دارند، نمیتوانند آبیاری قطره ای را اجرا کنند. چون املاح و نمک موجود در آب در مسیر آبیاری قطره ای و در اجزای این سیستم رسوب میکند و طرح را با شکست مواجه میکند.
به عنوان یک اقدام پیشگیرانه حتماً قبل از اجرای طرح آبیاری قطره ای برای کشت لوبیا، میزان شوری آب را بسنجید. اگر این مورد وجود نداشته باشد (یعنی آب یا خاک شور نباشد) آبیاری قطره ای بهترین شیوه برای آبیاری لوبیا است. با این روش میتوانیم عملکرد را به حداکثر برسانیم.
در آبیاری با نوار تیپ، فواصل بین قطره چکانها چقدر است؟
نوار تیپ با فواصل 10 سانتیمتر، 20 سانتیمتر و 30 سانتیمتر تولید و عرضه میشود. اینکه کدام یک از این فواصل برای شما کارایی دارد به الگوی کاشت بوته لوبیا بر روی هر پشته بستگی دارد.
در آبیاری با نوار تیپ، میزان آبدهی چقدر است؟
دبی یا میزان آبدهی در ساعت نوار تیپ بغل دوخت آرکا، معادل با 2/8 تا 3 لیتر است.
هزینه کاشت لوبیا با نوار تیپ چقدر است؟
برای برآورد هزینه باید عوامل مختلفی را در نظر بگیرید. مثلاً مهم است که زمین در فصول زراعی گذشته، از چه روش آبیاری استفاده کرده است.
- آیا قبلاً آبیاری بارانی استفاده میکرده و حالا میخواهد روش آبیاری قطره ای را اجرا کند؟
- آیا قبلاً روش آبیاری سنتی (غرقابی) بوده و حالا میخواهد یک روش آبیاری نوین را عملیاتی کند؟
اگر احتمال دوم را در نظر بگیریم (یعنی کشاورزی که قبلاً آبیاری غرقابی استفاده میکرده و حالا میخواهد به روش آبیاری قطره ای تغییر دهد)، موارد زیر را باید در برآورد هزینهها لحاظ کرد؛
- سیستم فیلتراسیون. فرقی نمیکند بخواهید یک هکتار زمین را آبیاری قطره ای کنید یا هزار هکتار، در آبیاری قطره ای حتماً باید از سیستم فیلتراسیون استفاده کنید. عمده هزینه آبیاری قطره ای، سیستم فیلتراسیون است.
- نوار تیپ. هر هکتار حدود 10 تا 12 رول نوار تیپ نیاز دارد. هر رول نوار تیپ 1000 متر است.
- لوله برای انشعاب اصلی و یا اتصال به پمپ. برای این بخش از طرح آبیاری حتماً باید از لوله پلی اتیلن استاندارد و یا لوله آبرسانی استفاده کرد (به طور متوسط برای هر هکتار حدود 250 تا 260 متر لوله نیاز است).
- لوله برای انشعاب فرعی. بسیاری از کشاورزان برای کاهش هزینه ها و راحتی کار، برای انشعاب های فرعی از لوله لی فلت، لوله نخدار و یا لوله پلی اتیلن تاشو استفاده میکنند.
- اتصالات. جهت اجرای طرح آبیاری قطره ای، اتصال لوله ها به یکدیگر و رساندن آب به گیاه به اتصالات مختلفی نیاز است. این اتصالات تنوع زیادی داشته و کار اجرا را ساده و آسان کرده است.
اگر این هزینه ها را در یک کفه ترازو قرار دهید و بهره وری حدود 5 تا 6 تن لوبیا را در کفه دیگر قرار دهید، با یک حساب سرانگشتی متوجه میشوید که اجرای روش آبیاری قطره ای بسیار سودآور است. به علاوه یک کشاورز هر سال نیاز به خرید لوله، اتصالات یا سیستم فیلتراسیون ندارد. مثلاً لوله های پلی اتیلن استاندارد، 10 سال گارانتی دارند و تا مدتها نیاز کشاورز را برطرف میکنند.
پس از گذشت چند هفته از کاشت لوبیا، میتوان آن را برداشت کرد؟
تاریخ کشت لوبیا بسیار با اهمیت است. باید زمان ها طوری تنظیم شود که، مراحل حساس رشدی به ویژه مقطع گلدهی با گرمای تابستان همزمان نشود. از سوی مقابل رسیدن محصول با سرمای پاییز همراه نشود. از زمان کاشت تا برداشت لوبیا، حدود 15 هفته طول میکشد. معمولاً لوبیا را در اواسط فصل بهار یعنی از اواخر اردیبهشت تا هفته دوم خرداد کشت میکنند. زمان برداشت لوبیا نیز در ابتدای فصل پاییز است.
البته زمان برداشت لوبیا به زمان کاشت، منطقه آب و هوایی و نوع رقم نیز بستگی دارد. در برخی ارقام غلافها همزمان نمی رسند و برداشت زمانی انجام میگیرد که حدود 70 درصد غلافها رسیده باشند. معمولاً رقم های ایستاده از نظر زمان برداشت، یکدست تر هستند. ولی در رقم های رونده، برخی غلاف ها زودتر و برخی دیرتر میرسند. به علاوه ارقام لوبیا از نظر فرم بوته، دوره رشد، تعداد شاخه فرعی و مقدار باردهی متفاوت هستند. مثلاً برخی ارقام زودرس بوده و برخی دیررس اند.
سخن پایانی
در این مقاله سعی کردیم کاشت لوبیا با نوار تیپ را از جنبه های مختلف بررسی کنیم. درمورد انواع آرایش کاشت و روشهای آبیاری مختلف، مزایای استفاده از آبیاری قطره ای و هزینه های آن با جزییات کامل توضیح دادیم. به علاوه اجزای اصلی سیستم آبیاری قطره ای و محدودیت های آن را بیان کردیم. تمام سعی ما این است که همگام با شعار خود “گام به گام با کشاورزان ایران” اطلاعات دقیق، کارآمد و به روز منتشر کنیم. به امید مزارع همیشه سبز و پایدار.
19 پاسخ
سلام.با نوار تیپ لوبیا باید چند روز یکبار آبیاری شود؟
با سلام و عرض ادب
مطابق با سوال شما مشتری گرامی، مقاله کاشت لوبیا با نوار تیپ آپدیت شد. در این به روز رسانی تیتر جدیدی؛ “چند روز یکبار باید لوبیار را آبیاری کرد؟” به مقاله اضافه شد. امیدواریم با مطالعه این بخش، پاسخ سوال خود را بیابید. ممنون که شرکت آرکا صنعت آب را انتخاب میکنید.
با سلام تو یک قسمت از مقاله اگه اشتباه نکرده باشم میزان بازدهی کشت تک ردیفه با دو ردیفه تقریبا یکسان بود به نظر شما بهتر نیست برای کاهش مصرف بذر الگوی کشت تک ردیفه استفاه بشه؟
با سلام و عرض ادب
سپاس از نظر کارشناسی شما. بله، هزینه خرید بذر برای کشاورزان، یکی از اساسی ترین موارد است. اما محوریت این مقاله کاشت لوبیا با روش آبیاری قطره ای تیپ بوده. بنابراین الگوی کشت نیز بر این اساس بررسی شده است.
با سلام و عرض خسته نباشید به گفته شما اگه فاصله ردیف ۵۰ سانتی متر باشد ۲۰ تا کلاف نوار قطره ای لازمه ده تا رول واسه وقتی هستش که فاصله ردیف ها از هم یک متر باشه و این که دستگاهی که ما داریم نوار قطره ای رو ده الی ۱۵ سانت زیر خاک قرار میده و پشتی به عرض ۳۰ سانت ایجاد میکنه ایا میشه رو پشتی ایجاد شده سه ردیف لوبیا کاشت؟
سلام و درود
آقای شاهمرادی ممنون از سوال شما. در متن به این موضوع که کشاورز به چه تعداد نوار تیپ نیاز دارد، اشاره ای نشده است. زیرا تعداد نوار تیپ به سطح زیر کشت و فواصل کشت بستگی دارد. درمورد سوالتان نیز باید بدانید که؛ برخی از کشاورزان از الگوی سه ردیف یا چهار ردیف بر روی پشته استفاده میکنند اما بهترین الگوی کاشت در هر دو روش آبیاری جوی و پشته ای و نواری، دو ردیف روی پشته است. پشته هایی به فاصله 75سانتیمتر با عرض 30سانتیمتر برای لوبیا حالت استانداردی می باشد. در این حالت نوار تیپ در عمق 5 تا 7 سانتیمتری خاک قرار داده می شود.
با درودواحترام راهنمایهای ارزنده ای بود سپاس گزاراززحمت های شما
با سلام و عرض ادب
خوشحالیم که مطالب مقاله کاشت لوبیا با نوار تیپ برای شما مفید واقع شده است.
سلام وقت بخیر
برای ابیاری یک هکتار چند اینچ اب و چه مقدار زمان ابیاری برای هربار ابیاری نیاز هست
سلام و عرض ادب
اگر میخواهید محاسبه کنید که برای آبیاری یک هکتار مزرعه لوبیا چند اینچ آب نیاز دارید، ابتدا باید روش آبیاری خود را تعیین کنید. طبق اطلاعات مقاله، در روش آبیاری قطره ای با نوار تیپ حدود 8 هزار متر مکعب آب برای کشت لوبیا در یک هکتار مصرف میشود. برای محاسبه کافیست واحد متر مکعب را به اینچ تبدیل کنید. بنابراین در گوگل سرچ کنید؛ تبدیل متر مکعب به اینچ و اعداد را جایگذاری کنید.
درمورد سوال دوم؛ با توجه به روش آبیاری، میزان نفوذ پذیری خاک، شدت تبخیر، فصل رشد و نیاز آبی بوته، مدت زمان آبیاری در هر دور آبیاری متفاوت است. اما معمولا در ابیاری با نوار تیپ، هر دور آبیاری حدود 5 الی 6 ساعت طول میکشد.
سلام لوبیا عه من ۱۰روزه گلدهی کرده ولی کم غلاف داده چیکار کنم که قلافاش زیاد شده باید تشنگی بدم به بوته؟
با سلام و عرض ادب
مسئله کاهش تعداد غلاف های لوبیا، دلایل زیادی دارد. ممکن است گیاه به یک قارچ یا بیماری مبتلا شده باشد. تشخیص بیماری نیز فقط در صورت مشاهده گیاه و بررسی خاک مزرعه امکان پذیر است. اگر گیاه از ناحیه ریشه یا قسمت های پایینی ساقه دچار زردی شده، باید به صورت دقیق، بررسی شود. اگرچه در برخی مواقع نیز عدم زهکشی خاک، عدم آبیاری و کوددهی کافی و رعایت نکردن تناوب زراعی میتواند دلیل این مشکل باشد. لطفا برای کسب اطلاعات و رفع مسئله با یک گیاهپزشک مشورت کنید.
باسلاموتشکراز زحماتشماآآ
باعث افتخار شرکت آرکا صنعت آب است که بخشی از سوالات و دغدغه های فعالان صنعت کشاورزی و آبیاری را پاسخگو باشد.
باعرض سلام وخسته نباشی دربیان روشهای کاشت وابیاری گیاه لوبیا.باریکلا
سلام. ممنون از سایت خوبتون ممنون میشم اگه به این سوال جواب بدید
با 18 ساعت اب از چاه 2اینچی و فاصله کشت 75سانتی چه مساحتی رو میشه کشت کرد و فاصله ابیاری 8 روزه
با سلام و عرض ادب
برای پاسخگویی به این سوال باید یک فرد متخصص در زمینه اجرای طرح آبیاری در محل زمین حاضر شود. در واقع باید مقدار آب در دسترس، نوع پمپ، فشار آب و میزان نفوذپذیری خاک را سنجید و بر اساس این موارد به سوال فوق پاسخ داد.
سلام ودرود ببخشید بهترین بذر لوبیا قرمز و چیتی چه بذری هست که بازدهی خوبی داشته باشه هم از نظر کیفیت هم از نظر تناژ؟؟
با سلام و عرض ادب جناب نادری
شرکت آرکا صنعت آب در زمینه تولید و فروش تجهیزات آبیاری فعالیت دارد. تمام تلاش ما این است که تجهیزات آبیاری به روز، با کیفیت و با قیمت مناسب را در اختیار کشاورزان، باغداران و بهره برداران قرار دهیم. بر این اساس در زمینه بذر و انواع آن قادر به پاسخگویی سوالات شما نیستیم.