درخت گردو از جمله درختانی است که نسبت به تنش های محیطی و آبی حساسیت بالایی دارد. آبیاری کم یا آبیاری بیش از اندازه، خاک ضعیف، دمای بالا در فصل گلدهی و رشد همگی از عواملی هستند که به درخت آسیب می‌زند. شرکت آرکا صنعت آب، در ادامه جزییات زیادی اعم از؛ نحوه آبیاری، شرایط آبیاری، خسارات وارده به درخت در اثر گرما و زمان آبیاری درخت گردو به همراه جداول زمانبندی بیان نموده است. با همه محبوبیت و سودی که درخت گردو دارد، ندانستن نکات آبیاری می‌تواند خسارات جبران ناپذیری را به باغداران وارد کند.
شرایط رشد و آبیاری درختان گردو
| بهترین آب و هوا برای درخت گردو | آب و هوای معتدل |
| بهترین خاک برای پرورش گردو | خاك عمیق سیلتی- لوم با زهکش مناسب و پی اچ 6-8 |
| درجه حرارت ضروری در هفته‌های قبل از برداشت | 27 تا 33 درجه سانتیگراد |
| زمان بلوغ میوه گردو | 4/5 الی 5 ماه پس از گلدهی |
| زمان بیشترین نیاز تغذیه ای و آبی گردو | اردیبهشت و خرداد ماه |
| زمان آبیاری عمیق | در اوایل فصل رشد (بهار) |
| عمق آبیاری | 120 تا 180 سانتیمتر |
| عمق موثر ریشه | 90 تا 300 سانتیمتر (با توجه به بافت خاک) |
| شدیدترین آسیب برای درخت گردو | کاهش اکسیژن خاک و آبیاری نامنظم |
آبیاری درخت گردو
بزرگترین آسیبی که می‌توان به درخت گردو زد، افزایش هورمون استرس در زمان گلدهی است. این هورمون در اثر تنش های محیطی مانند؛ خشکی و کم آبی، دمای بالا (گرمای شدید)، غرقاب شدن طولانی مدت خاک و… بوجود می‌آید. در صورت ایجاد این شرایط برای گردو، احتمال ریزش گل بشدت افزایش پیدا می‌کند. از سوی دیگر، در مناطق خشک و نیمه خشک، داشتن برنامه منظم آبیاری ضرورت دارد. بنابراین آبیاری منظم، به اندازه کافی و متناسب با فصل در کیفیت محصول بسیار تاثیرگذار است.
نحوه آبیاری گردو
کم آبی و آبیاری بیش از حد، هر دو به یک اندازه به گردو آسیب می‌زند. قبل از انتخاب نحوه ی آبیاری گردو باید به؛ عمق ریشه، بافت خاک، گنجایش نگهداری آب توسط خاک، تبخیر و تعرق واقعی و نیاز آبی درخت توجه کرد. زیرا درخت گردو در اوایل رشد، به خاک حاصلخیز، اکسیژن و رطوبت بالا نیاز دارد. اما از سوی دیگر غرقاب شدن طولانی مدت خاک، برای درخت ضرر دارد. در ادامه سه طریقه آبیاری گردو توضیح داده شده؛
-
روش اول؛ آبیاری قطره ای باغ گردو
آبیاری قطره ای علاوه بر اینکه رطوبت مورد نیاز ریشه را فراهم می‌کند، به دلیل توزیع منظم و یکنواخت آب، نیاز آبی درخت گردو را فراهم می‌کند. تامین نیاز آبی درختان گردو (حدود 7500 متر مكعب در هكتار) فقط با روش های آبیاری تحت فشار امکان پذیر است. در آبیاری قطره ای باغ گردو؛ زمان آبیاری، دور آبیاری، تعداد دفعات آبیاری باید برنامه ریزی شود. مثلاً؛ در صورت استفاده از سیستم بابلر برای آبیاری درخت گردو، باید هر هفته به مدت 4 تا 5 ساعت آبیاری انجام شود.
-
روش دوم؛ آبیاری غرقابی درخت گردو
اگر درختان گردو دارای ریشه های عمیق و عمر زیادی باشند، آبیاری غرقابی گزینه خوبی است. اما در شرایطی که؛ خاک لایه نفوذناپذیر نداشته باشد. با افزایش سن درختان باید در هر نوبت آبیاری، حجم بیشتری از خاك مرطوب گردد.
در صورت استفاده از این روش برای آبیاری درخت گردو، می‌توان آب را بوسیله لوله پلی اتیلن از منبع آب تا کنار ردیف درختان منتقل کرد. برخی از باغداران در کنار هر درخت، از یک شیر انشعاب استفاده می‌کنند تا بتوانند جریان آب را قطع و وصل کنند. اما آبیاری غرقابی، احتمال پوسیدگی و خفگی ریشه و رشد علف های هرز را افزایش می‌دهد. استفاده از آبیاری سطحی و غرقابی در شرایط زیر غیر ممکن است؛
- اگر اقلیم آب و هوایی منطقه خشک و کم آب است
- اگر خاک سبک و شنی است
- اگر مقدار رطوبت در دسترس ریشه کم است
- اگر نهال گردو را به تازگی کاشته اید (باغ تازه احداث شده دارید)
- اگر دمای هوا بالا است (بخصوص در ماه‌های؛ تیر و مرداد)
- اگر میزان تبخیر و تعرق بالا است
-
روش سوم؛ آبیاری تشتکی درخت گردو
آبیاری تشتکی یا حوضچه ای به نوعی زیر مجموعه آبیاری غرقابی قرار می‌گیرد. در این روش یک تشتک با شعاع مناسب دور هر درخت حفر می‌کنند. سپس آب را توسط لوله، به درون حوضچه منتقل می‌کنند.
شرایط آب و هوایی مناسب درخت گردو
| شرایط اقلیمی مناسب گردو | زمستان سرد، تابستان خنک و خشک |
| دمای پایه | 5/5 درجه سانتیگراد |
| میانگین دمای مناسب ماهانه در طول دوره
رشد (فروردین تا شهریور) |
18 تا 25 درجه سانتیگراد |
| میانگین دمای مناسب ماهانه زمان رسیدن
میوه (تیر، مرداد و شهریور) |
20 تا 30 درجه سانتیگراد |
| میانگین دمای قابل تحمل در طول تابستان | 30 تا 38 درجه سانتیگراد |
| حداکثر دمای مطلق قابل کشت | 42 درجه سانتیگراد |
گردو در ایران در مناطق با میانگین دمای سالانه 14 تا 22 درجه سانتیگراد پرورش می یابد. وقتی درختان به آستانه گرما می رسند، روزنه های خود را برای حفظ آب می بندند و تمام تعرق متوقف می شود. به ازای هر ساعتی که فعالیت های حیاتی درخت متوقف می‌شود، دو ساعت طول می‌کشد تا بهبود یابد. این یعنی اگر فعالیت حیاتی درخت در طول روز (اوج گرما) به مدت 8 ساعت تعطیل شود، 16 ساعت طول می‌کشد تا درخت خود را بازیابی کند و بعد از این زمان تازه به فعالیت طبیعی خود برمی‌گردد.
تاثیرات تنش آبی و گرما بر درخت گردو
درخت گردو یک درخواست از شما دارد، آن هم تامین آب مورد نیاز است. کم آبیاری به عنوان یک روش برای مدیریت منابع آبی، برای درخت گردو کارایی ندارد و توصیه نمی‌شود. محدودیت آب و تنشهای مربوط به کمبود آب به موارد زیر منجر می‌شود؛
- سوختگی پوست سبز میوه
- سیاه شدن مغز گردو (با افزایش دما تا 38 درجه سانتیگراد و بیشتر، مغز گردو سیاه می‌شود)
- تغییر شکل میوه (مثلاً سه پر شدن میوه)
- آفتاب سوختگی پوست درخت گردو
- پیچیدگی حاشیه برگها و فنجانی شدن آنها
- دمای بحرانی سطح برگ برای خسارت گرما، 47 درجه سانتیگراد است.
- اگر تنشهای دمایی با تنش های رطوبتی (عدم تامین آب کافی و نداشتن برنامه آبیاری منظم) همراه شود، تنش شدیدتر شده و حتی به نابودی درخت ختم می‌شود.
روشهای مقابله با تنش آبی در باغات گردو
آبیاری سنگین 3 – 2 روز قبل از شروع موج سنگین گرمایی تا حدود زیادی اثرات تنش گرمایی را تعدیل می‌کند. در مواردی که دما به بالاتر از 42 درجه سانتیگراد برسد درختان با آبیاری سنگین هم خسارت خواهند دید. با اینحال آبیاری سنگین در زمان درست درختان را از نابودی نجات می‌دهد. در این فرآیند باید ابیاری به صورت عمیق انجام شود و نه سطحی. زیرا در آبیاری سطحی، بخش زیادی از آب قبل از اینکه در دسترس ریشه قرار گیرد، در اثر تبخیر از بین می‌رود. بنابراین در طول دوره حساس رشد، باید آبیاری درخت گردو عمیق صورت گیرد. این آبیاری تنها با استفاده از سیستم های آبیاری قطره ای و زیر سطحی امکان پذیر است.
در نظر داشته باشید که درختان جوانی که رشد ریشه کمتری دارند، بیشتر از درختان کهنسال با شبکه ای بزرگ از ریشه، برای جذب رطوبت از خاک، به آب نیاز دارند. در نظر بگیرید که درخت گردوی کهنسال هم از تنش گرمایی و تامین نشدن نیاز آبی رنج می‌برد، اما اثرات این تنش دیرتر آشکار می‌شود. این درحالیست که تنش آبی برای نهال گردو خیلی سریع خود را نشان می‌دهد.
موثرترین راهکارها برای نگه داشتن درختان گردو در حالتی که نیاز آبی آنها تامین شود، عبارتند از؛ مالچ پاشی، رنگ محافظ تنه درخت، استفاده از سیستم آبیاری تحت فشار، داشتن برنامه آبیاری، از بین بردن علف های هرز به خصوص در روی ردیف ها و اصلاح بافت خاک. در مقاله انواع روش های آبیاری نوین و سنتی/ روشهای آبیاری در مناطق کم آب به تفصیل این موارد توضیح داده شده است.
جدول نیاز آبی درخت گردو
نیاز آبی درختان گردو حدود 7500 متر مكعب در هكتار برآورد شده است. در جدول زیر جزییات بیشتری از مقدار آب مورد نیاز درختان گردو (برحسب متر مکعب در سال) درج شده است. برای محاسبه نیاز آبی درختان میوه، باید عواملی مثل؛ سن درخت، آب و هوای منطقه، شدت تبخیر، میزان نفوذپذیری خاک و رقم درخت را در نظر بگیرید. همانطور که در جدول زیر می‌بینید؛ به موازات افزایش سن درخت، نیاز آبی آن نیز افزایش می‌یابد.
|
سن درخت گردو (به سال) |
پراکندگی در هکتار (در یک هکتار چند درخت گردو کاشته شده) |
آب مورد نیاز برای هر درخت غیر پیوندی (متر مکعب در سال) |
آب مورد نیاز برای هر درخت پیوندی (متر مکعب در سال) |
| 1 | 70 | 0/7 | 0/34 |
| 2 | 200 | 2 | 0/98 |
| 3 تا 5 | 400 | 4 | 1/96 |
| 6 تا 7 | 600 | 6 | 2/94 |
| 8 تا 9 | 800 | 8 | 3/92 |
| 10 تا 11 | 900 | 9 | 4/41 |
| 11 و بیشتر | تا 1100 | 11 | 5/4 |
بهترین روش آبیاری درخت گردو
زمانیکه می‌خواهید بهترین روش آبیاری درخت گردو را پیدا و اجرا کنید باید به الگوی ریشه و عمق ریشه نیز توجه نمایید. الگوی ریشه دوانی درختان گردو به صورت طولی است. به طوری که حداکثر تعداد ریشه‌های فعال از نظر جذب آب و مواد مغذی در لایه 90 تا 300 سانتیمتری خاک قرار دارد (با توجه به بافت خاک). معمولاً این ریشه ها حدفاصل بین ردیف ها قرار دارند.
این نکته نشان می‌دهد که عرض نوار آبیاری هر سال باید افزایش یابد و به موازات این مسئله، نیاز آبی درخت نیز بیشتر می‌شود. یعنی با افزایش سن درختان باید در هر نوبت آبیاری حجم بیشتری از خاك مرطوب گردد. باید بدانید که؛ وارد شدن تنش آبی به درخت و تاخیر در آبیاری در شرایط زیر بسیار خطرناک است؛
- زمانیکه مقدار رطوبت قابل دسترس اطراف ریشه های درختان به بیش از حد مجاز تخلیه کاهش یافته است.
- زمانیکه بافت خاک سبک، شنی و کم عمق است.
- در ماه های گرم سال (تیر و مرداد) که میزان تبخیر و تعرق به اوج خود می‌رسد.
- زمانیکه تخلیه مجاز به 30 تا 40 درصد رطوبت قابل دسترس اطراف ریشه درخت گردو برسد.
- موقعی که درخت در اوج توسعه تاج است.
در چنین مواقعی بهتر است آبیاری به طور مكرر و با سطوح تخلیه کمتری انجام شود. نیاز آبی درختان گردو حدود 7500 متر مكعب در هكتار برآورد شده است. دانش و تجربه کشاورزی نشان داده است که در شرایط کم آبی نمی‌توان این میزان آب را برای باغ گردو تامین کرد. بهترین گزینه برای تامین آب، استفاده از روشهای آبیاری تحت فشار است.
زمان آبیاری گردو
زمان آبیاری درخت گردو به منطقه آب و هوایی، نوع بافت خاک، رطوبت خاک و سن درخت بستگی دارد. بنابراین قبل از اجرای طرح آبیاری باید خاک مزرعه یا باغ را نمونه برداری و آزمایش کرد. پس از اصلاحات فیزیکی و شیمیایی خاک، می‌توان برنامه دقیق آبیاری تنظیم کرد. برای درخت گردو به صورت تقریبی می‌توانید از جدول زیر استفاده کنید؛
| اولین آبیاری درخت گردو | در صورت وجود بارش‌های کافی زمستانه و بهاره در نیمه دوم اردیبهشت ماه |
| آخرین آبیاری درخت گردو | در صورت وجود بارندگی موثر در اواسط مهرماه (برج 7). یعنی زمان قطع آبیاری درختان گردو در اوایل فصل پاییز است. |
| بهترین آبیاری در طی دوره رشد و باردهی | آبیاری منظم با دور کمتر یا مساوی 10 روز |
| آبیاری گردو در بهار | فصل رشد فعال و گلدهی درخت است و باید به طور مرتب آبیاری شود |
| آبیاری درخت گردو در تابستان | به دلیل افزایش دمای هوا، درخت بیشترین نیاز آبی را دارد |
| آبیاری گردو در پاییز | آبیاری با فواصل بیشتری انجام می‌شود و با شروع بارش‌ها قطع می گردد. |
| آبیاری درخت گردو در زمستان | در صورت وجود بارش های زمستانه، باید آبیاری درخت قطع شود |
| آبیاری گردو قبل از برداشت | از مرداد تا شهریورماه جهت جلوگیری از سیاه شدن مغز گردو، آبیاری به طور منظم انجام شود |
| دور آبیاری گردو | به طور متوسط، هر 10 روز یکبار |
| آبیاری گردو در زمان گلدهی | در اوج گلدهی، درخت نسبت به تنش های آبی بسیار حساس تر است. بنابراین باید با همان نظم هر ده روز یکبار و به صورت عمیق آبیاری شود |
| آبیاری نهال گردو | درختان جوان که رشد ریشه کمتری دارند، نیاز آبی بیشتری دارند/ به طور متوسط باید در هفته 25 تا 35 لیتر آب دریافت کنند |
| ابیاری درخت گردو چند روز یکبار است | آبیاری درختان گردو از نیمه دوم اردیبهشت آغاز شده و به فواصل 12-16 روز نسبت به نوع خاك و سن درختان تكرار می شود |
