کاهش منابع آبی، پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی، گرم‌تر شدن دمای کره زمین و در نتیجه افزایش تبخیر، تعرق و نیاز آبی درختان از جمله چالش های باغداری در دنیای امروز است. به طور کلی مسئله کم آبی در فرآیند کاشت، داشت و برداشت محصولات مختلف زراعی و باغی اختلال جدی وارد کرده است. برای مقابله با مشکلات ناشی از کم آبی، روش‌های مختلفی اجرا شده است. از جمله این روش‌ها می‌توان به؛ زیر و رو کردن خاک (خاک‌ورزی)، مالچ پاشی، روش‌های آبیاری تحت فشار، آبیاری قطره ای با نوار تیپ، آبیاری زیر سطحی و کم آبیاری اشاره کرد. شرکت آرکا صنعت آب در ادامه به؛ چیستی کم آبیاری، چگونگی کم آبیاری موثر برای درختان میوه، معرفی درختان کم آب برای باغ و درختانی که در صورت کم آبیاری آسیب شدید می‌بینند، پرداخته است. با ما همراه باشید.
کم آبیاری یعنی چه؟
کم آبیاری یعنی به دلیل در دسترس نبودن منابع آبی، آب کمتری را به درخت بدهیم. در واقع در آبیاری محدود، آبی که در عملکرد بهینه درخت تاثیر ندارد، حذف می‌شود. در برخی مناطق به دلیل کم آبی، این اقدام ضرورت پیدا می‌کند. کم آبیاری به برنامه‌ریزی و مدیریت نیاز دارد. یعنی باید بدانیم که هر درخت در چه فصل و چه دوره رشدی به آب بیشتری نیاز دارد و در چه موقع از فرآیند رشد، به آب کمتری نیاز دارد. در واقع باید کم آبیاری را در شرایطی اجرا کرد که حساسیت گیاه و یا درخت نسبت به تنش‌های آبی در کمترین حالت ممکن است. تنها در اینصورت است که با کم آبیاری، آسیبی به درخت وارد نمی‌شود و به رشد خود ادامه می‌دهد.
آیا در کم آبیاری، سن درخت مهم است؟
بله. محدود کردن آبیاری برای درختان بالغ کاربرد دارد. از آنجا که یک نهال برای گسترش ریشه، رشد شاخه‌ها و تاج به آبیاری کامل نیاز دارد، نمی‌توان آب مورد نیازش را محدود کرد. بنابراین این روش برای نهالستان‌ها به کار نمی‌رود.
چطور کم آبیاری موثر داشته باشیم؟
برای اجرای کم آبیاری موثر باید موارد زیر را در نظر گرفت؛
- نوع درخت
- رقم درخت
- سن درخت
- دوره رشد درخت
- بافت و عمق خاک
- درجه حرارت هوا در فصول مختلف سال
- درجه حرارت هوا در مراحل مختلف رشد درخت
- شدت تبخیر و تعرق
- روش آبیاری
به علاوه مهم است که؛ بین دوره‌های رشد رویشی و رشد زایشی (رشد میوه) درختان تفاوت قائل شوید. کم آبیاری در مرحله رشد رویشی درخت، قابل اجرا و پیاده سازی است. رشد رویشی یعنی رشد بخش بالایی گیاه شامل؛ ساقه و برگ‌ها.
چه درختانی را می‌توان کم آبیاری کرد؟
-
درختان میوه هسته دار
یکی از مناسب‌ترین درختان کم آب برای باغ، درختان میوه هسته‌دار است. برای این گروه از درختان، می‌توان کم آبیاری را در مرحله دوم رشد میوه (زمانی که هسته سخت می‌شود) و بعد از برداشت محصول، اجرا کرد. کم آبیاری در این برهه از رشد باعث کوچکتر شدن تاج درخت می‌شود. تاج کوچکتر به نفوذ بیشتر نور ختم شده و جوانه های میوه ده، در سال بعد افزایش پیدا می‌کند. درختان میوه هسته دار عبارتند از؛ هلو، شلیل، آلبالو، گیلاس، زردآلو، آلو و گوجه سبز. در اجرای کم آبیاری به زودرس و دیررس بودن رقم درخت نیز توجه کنید. زیرا در ارقام زودرس قابلیت اجرای کم آبیاری فقط پس از برداشت محصول وجود دارد.
در مرحله رشد سریع و مرحله بزرگ و آبدار شدن میوه، هرگز نباید آبیاری کم انجام داد. زیرا در این دوران درختان میوه هسته دار بسیار به تنش آبی حساس هستند و هر گونه محدود کردن آبیاری، تاثیر منفی بر رشد میوه می‌گذارد. به عنوان یک اصل؛ از زمـان تشـکيل ميـوه تـا قبـل از برداشـت محصـول، آبيـاری باید به صـورت کامل انجـام شـود.
-
درختان میوه دانه دار
این گروه از درختان شامل؛ سیب، گلابی و به می‌شود. از این دسته فقط برای گلابی و به می‌توان در مرحله رشد رویشی، آبیاری را محدود کرد. در ادامه اشاره شده است که؛ چرا نباید برای درخت سیب، آبیاری را کم کرد.
-
درخت بادام
درخت بادام مقاومت زیادی نسبت به خشکی دارد، اما کم آبیاری را می‌توان فقط در طول دو ماه قبل از برداشت (از تیر تا شهریور ماه) اجرا کرد. بسیاری از باغداران به اشتباه فکر می‌کنند؛ بادام و پسته نیاز به آب ندارد یا تنش آبی روی این درختان تاثیر ندارد. در صورتیکه این درختان نیز به آبیاری منظم و بهینه نیاز دارند. طبق جدیدترین تحقیقات، در صورت آبیاری منظم و دوره ای درختان پسته، هم درصد خندانی و هم پُر شدن مغز افزایش می‌یابد.
-
درخت انگور
درخت انگور به دلیل بارش‌های بهاری، در سه ماهه اول سال نیاز به آبیاری ندارد (از اوایل رشد تا زمان تشکیل میوه). البته این برای مناطقی صدق می‌کند که میزان بارندگی سالانه آنها در حد مطلوب بوده و درگیر مسئله خشکسالی نیستند. اما به موازات رشد رویشی و افزایش حجم تاج، نیاز آبی درخت نیز بیشتر می‌شود. در این دوره آبیاری باغ انگور ضروری است. به علاوه در مرحله تشکیل میوه و آب انداختن حبه‌ها، باید به طور کامل آبیاری انجام شود. زمانِ مناسب اجرای کم آبیاری برای درخت انگور، دو تا سه هفته قبل از برداشت است. اما محدود کردن آبیاری فقط باید در همین دوران انجام شود و درخت تاک حتی پس از برداشت محصول نیز به آبیاری نیاز دارد. در غیر اینصورت رشد در فصل بعد، کاهش می‌یابد.
چه درختانی را نمی‌توان کم آبیاری کرد؟
- برای درخت سیب، کم آبیاری توصیه نمی‌شود. زیرا رشد رویشی با رشد میوه همزمان است. در واقع تنش خشکی طولانی مدت در کل فصل رشد، کیفیت میوه درخت سیب را بسیار تحت تاثیر قرار می‌دهد.
- درخت گردو در مقایسه با بادام، درختان میوه هسته دار، پسته و انگور به تنش آبی حساس‌تر است. بنابراین کم آبیاری برای درخت گردو مناسب نیست و توصیه نمی‌شود. آبیاری درخت گردو جزییات زیادی دارد و باید با برنامه انجام شود.
دانلود PDF آبیاری درخت گردو| برنامه آبیاری در فصول مختلف و راهکارهای مقابله با تنش آبی
آیا کم آبیاری به درختان آسیب می‌زند؟
محدود کردن آبیاری محصولات باغی، یک روش جدید برای مقابله با کم آبی است. روشی که سعی دارد علاوه بر حفظ عملکرد و تامین نیاز آبی درختان، در مصرف آب نیز صرفه‌جویی کند. اما برای اجرای موثر این شیوه، باغداران باید اطلاعات کاملی از سن، مراحل رشدی، رقم و نیاز آبی درختان باغ خود داشته باشند. کم آبیاری برنامه‌ریزی شده می‌تواند به کاهش هزینه‌های آبیاری و صرفه‌جویی کمک کند، اما این روش برای تمامی درختان کاربرد ندارد.
