بسیاری از باغداران تصور میکنند که آبیاری زیاد درخت یک مزیت است. اگر شما هم اینگونه فکر میکنید، باید بگویم سخت در اشتباهید. در واقع آبیاری یک دامنه مشخصی دارد. با توجه به نوع و سن درخت، نیاز آبی درخت و میزان نفوذپذیری خاک، این دامنه تغییر میکند. به عبارت دیگر کمتر یا بیشتر از حد نیاز آبیاری کردن، فقط به محصول آسیب میزند و ریسک بیماری های قارچی را افزایش میدهد. آبیاری درست و به اندازه کافی فقط از طریق یک برنامه ریزی انجام میشود. شرکت آرکا صنعت آب در ادامه نشانه های بارز آبیاری بیش از حد درختان میوه را به طور کامل شرح داده است. این اطلاعات قطعاً از شما باغدار حرفه ای تر خواهد ساخت. برخی راهکارها در عین سادگی، از ضرر و زیان های بزرگ جلوگیری میکند.
نشانههای آبیاری بیش از حد درختان
- تغییر رنگ برگها. در بسیاری مواقع زردی حاشیه برگها نشانه آبیاری بیش از حد است. در واقع آبیاری زیاد میتواند به کمبود عناصر اصلی مانند؛ آهن، نیتروژن و منگنز منجر شود. از سوی دیگر کاهش سطح اکسیژن خاک که در شرایط پُرآبی رخ میدهد، به زردی رنگ برگها میانجامد.
- پوسیدگی طوقه. آبیاری بیش از حد به طوقه درخت آسیب جدی وارد میکند. در اثر تماس آب با طوقه، کم کم پوسیدگی ایجاد میشود و در صورتی که تنه دارای زخم هایی باشد، بیماری های احتمالی داخل آب، به درخت نفوذ میکند. در تصویر زیر به وضوح بیماری طوقه، مشاهده میشود.
- نمک روی خاک. در بسیاری از باغات، نمکها و املاح موجود در آب روی سطح خاک، روی لوله ها و محل انشعاب گیری از لوله مشاهده میشود. یکی از دلایل این مسئله این است که آبیاری بیش از حد باعث انتقال املاحی مانند سولفات، منیزیم و کلسیم به ناحیه فوقانی ریشه میشود.
- خفگی ریشه. ریشه درخت برای رشد بهینه و متعادل، علاوه بر آب و املاحی مانند فسفر و پتاسیم، به اکسیژن نیز احتیاج دارد. بنابراین باید فواصل و میزان آبیاری به گونه ای برنامه ریزی شود که خاک همیشه در حالت مرطوب و نم دار باشد. نه آنقدر خاک از آب اشباع شود که ریشه دچار خفگی شود و نه آنقدر آب دور از دسترس ریشه باشد که به آن تنش آبی وارد شود. بنابراین آبیاری زیاد درخت، تنفس ریشه را متوقف کرده و خطر پوسیدگی آن را افزایش میدهد.
- تنش شوری. یکی از اشتباهات رایج در سیستم آبیاری قطره ای این است که لوله های فرعی را فقط از یک سمت درخت عبور میدهند. این بدین معناست که پیاز رطوبتی دور تا دور ریشه شکل نمیگیرد و املاح موجود در آب، در ناحیه وسط ریشه تجمع پیدا میکند. همین مسئله باعث وارد شدن تنش شوری به درخت میشود. این نکته درمورد درختانی که بیش از 10 سال سن دارند، جدیتر است.
اشتباهات رایج باغداران در فرآیند آبیاری
همانطور که اشاره شد آبیاری زیاد، بیشترین آسیب را به ریشه درخت میزند. ریشه قسمتی از درخت است که آب و مواد مغذی را از خاک گرفته و به ساقه و برگها منتقل میکند. در صورتی که خاک مملو از آب شود (مانند آنچه در آبیاری غرقابی رخ میدهد)، دسترسی ریشه ها به اکسیژن کاهش یافته و به مرور زمان، ریشه های مویین دچار خفگی خواهند شد. با ادامه یافتن این روند، ریشه ها دچار پوسیدگی شده و از بین میروند. در این فرآیند، باغداران آگاهانه یا ناآگاهانه اقدامات اشتباهی را انجام میدهند که به درخت آسیب میزند؛
- رعایت نکردن نوبت آبیاری. با وجود استفاده از سیستم آبیاری قطره ای، به دلیل ناآگاهی و یا اجرای اشتباه سیستم، آب به صورت یکنواخت و منظم در سطح باغ یا مزرعه توزیع نمیشود. در برخی شرایط نیز باغداران به دلیل بحث حق آبه در زمان مشخصی به آب دسترسی داشته و مجبورند بدون توجه به نیاز درخت، آبیاری را انجام دهند.
- اطلاعات ناکافی و نادرست در استفاده از تجهیزات آبیاری. بسیاری از باغداران از تجهیزات به اشتباه و یا در محل نامناسب استفاده میکنند. همین مسئله باعث میشود برخی درختان و یا بوته ها، دسترسی بیشتری به آب داشته باشند و برخی دسترسی کمتری. به عنوان مثال؛ عدم استفاده از قطره چکان آبیاری در یک طرح پرورش گل فیلودندرون، باعث عدم یکنواختی توزیع آب شده بود. به گونه ای که گلدانهای ابتدایی سیستم با شدت آبیاری میشد اما از اواسط ردیف تا انتها، آبی از لوله خارج نمیشد. این مشکل توسط گروه آموزشی صبا و با استفاده از قطره چکان زیتونی حل شد. ناگفته نماند که برخی افراد به دلیل کاهش هزینه ها، از تجهیزات کمتر و یا ارزانتر استفاده میکنند.
- رعایت نکردن محل قرار گیری لوله ها و نازل ها. برخی از باغداران نیز محل آبیاری را به درستی تعیین نمیکنند. به طور کلی باید فاصله لوله یا نازل های آبیاری تا درخت، به گونه ای تنظیم شود تا آب در دسترس ریشه های مویین درخت قرار گیرد. اگر قطره چکان یا محل خروجی آب بیش از حد به درخت نزدیک باشد، احتمال تماس آب با طوقه درخت وجود دارد. افزایش رطوبت در ناحیه طوقه، باعث پوسیدگی خواهد شد. از سوی دیگر اگر فاصله لوله تا درخت زیاد باشد، آب در دسترس ریشه قرار نمیگیرد. بنابراین بهترین اقدام این است که متناسب با مرحله رشدی درخت، فاصله لوله آبیاری قطره ای را تا درخت تنظیم کنید.
بهترین روش آبیاری درختان میوه
درخت نیز به عنوان یک ارگانیسم و موجود زنده، برای رشد متعادل نیاز به آب و تغذیه به اندازه و به جا دارد. یعنی هر درخت، بر اساس رقم و سن، منطقه آب و هوایی، میزان نفوذپذیری خاک، بافت خاک، شدت تبخیر و بسیاری عوامل دیگر به میزان مشخصی آب، نور و دی اکسید کربن نیاز دارد. به علاوه مواد مغذی دریافت شده از خاک نیز باید در حد متعادل و متناسب با فصل و مرحله رشدی درخت باشد. بر این اساس بهترین روش آبیاری درختان میوه، روشی است که بتواند نیاز آبی درخت را در تمامی مراحل رشد به صورت کامل برآورده کند. برای عملی کردن این مسئله، داشتن سیستم آبیاری و برنامه ریزی یک ضرورت است. در سالهای اخیر، بهترین روش آبیاری برای درختان میوه، آبیاری قطره ای معرفی شده است. زیرا آبیاری قطره ای از شبکه ای از لوله ها و قطره چکان ها تشکیل شده است که در زمان مناسب و مکان مناسب، آب را از منبع ذخیره آب به محل ریشههای درخت منتقل میکند.
مکان مناسب آبیاری، معمولاً یک سوم پایانی سایه انداز درخت است. جاییکه ریشه های مویین گیاه قرار دارد. یک روش عملیاتی برای تعیین زمان مناسب آبیاری این است که؛ گودالی به عمق حدود 30 سانتیمتر در محل سایه انداز درخت حفر کنید. میزان رطوبت خاک را در این قسمت بررسی کنید. اگر خاک آنقدر اشباع از آب است که به صورت گِل درآمده، نیازی به آبیاری نیست. در این حالت اگر خاک را در دست خود مشت کنید، سفت شده و به طور کامل میچسبد. اما اگر خاک رطوبت و نم کافی را ندارد، بهتر است اقدام به آبیاری کنید.