چگونگی اجرای طرح آبیاری قطره ای

جهت اجرای یک طرح آبیاری قطره ای، بایستی عوامل مختلفی لحاظ شود. عواملی مثل؛ آب و هوا، جنس و نوع خاک، میزان نفوذپذیری خاک، فشار آب، میزان شوری آب، میزان شوری خاک، شیب زمین، نوع گیاه، سن درخت، آرایش کشت و نیاز آبی گیاه یا درخت. بهتر است قبل از اجرای روش آبیاری قطره ای به صورت دقیق، پاسخ سوالات زیر را بدانید؛

• اقلیم آب و هوایی در کدام دسته قرار می‌گیرد؟ گرم و خشک، سرد کوهستانی، معتدل و مرطوب، گرم و مرطوب.
• آیا نوع و جنس خاک مزرعه خود را می‌شناسید؟ بویژه میزان نفوذپذیری خاک را می‌دانید؟
• شیب زمین زراعی یا باغ شما چقدر است؟
• حداکثر میزان دبی چقدر است؟
• در اقلیم مورد نظر شما، میزان و شدت تبخیر آب چقدر است؟
• در اقلیم مورد نظر شما، میزان وزش باد چقدر است؟
• محصول زیر کشت چیست؟ قرار است چه محصولی بکارید؟
• قبلاً از چه سیستم آبیاری استفاده می‌کردید؟ سنتی یا نوین؟
• شیوه زراعت در مزرعه، باغ یا گلخانه شما به چه شکل است؟ آرایش کشت شما چیست؟

در تصویر زیر یک نمونه طرح آبیاری قطره ای را به طور کامل به نمایش گذاشته ایم. این تصویر مسیرها و تجهیزات اصلی برای اجرای یک سیستم آبیاری قطره ای را نشان می‌دهد؛

فقط وقتی پاسخ این سوالات را بدانید، می‌توانید یک سیستم آبیاری قطره ای کارآمد و به روز اجرا کنید. در نظر داشته باشید که هر طرحی که همسایه شما، مزرعه یا باغ کناری اجرا کرده است، الزاماً برای باغ یا مزرعه شما کارایی ندارد. مثلاً باغ همسایه، نهال گیلاس دارد با 2 سال سن. این باغ از آبیاری قطره ای با استفاده از لوله پلی اتیلن سایز 16 و نصب 2 عدد قطره چکان تنظیمی در کنار هر درخت استفاده می‌کند. این طرح با توجه به نیاز آبی و سن درختان اجرا شده و قطعاً برای یک باغ بزرگ با درختان کهنسال گردو کارایی ندارد. بنابراین قبل از هر اقدامی با افراد متخصص و با تجربه مشورت کنید.

آبیاری قطره ای مزارع کشاورزی

همانطور که قبلاً گفتیم، نوع گیاه، نیاز آبی گیاه و آرایش کاشت در اجرای طرح آبیاری تاثیر بسزایی دارد. در ایران آبیاری قطره ای برای مزارع سیب زمینی، هویج، بادمجان، انواع صیفی جات و سبزیجات، گوجه فرنگی، پیاز، نیشکر، سویا، کلزا، آفتابگردان، چغندر، توت فرنگی، پنبه، زعفران و انواع غلات مانند؛ گندم، ماش، عدس، لوبیا (لوبیا چیتی، لوبیا قرمز، لوبیا سفید)، لوبیا سبز و ذرت علوفه ای و بسیاری از محصولات دیگر امتحان شده است. در طی ده سال اخیر آبیاری قطره ای با نوار تیپ به یکی از پربازده‌ترین و ارزان‌ترین روش‌های آبیاری قطره ای تبدیل شده است. این روش به ویژه برای آبیاری قطره ای مزارع کاربرد زیادی دارد.

آبیاری قطره ای باغ

برای اجرای لوله کشی قطره ای باغ باید سن درخت، نیاز آبی درخت، جنس خاک و شیب زمین در نظر گرفته شود. به علاوه با رشد درختان، نیازهای آنها نیز تغییر می‌کند. مثلاً درختی که در ابتدا نیاز به نصب 2 قطره چکان دبی ثابت داشته، حالا بعد از رسیدن به سن 8 سالگی، به نصب 6 قطره چکان نیاز دارد. یعنی با افزایش سن درخت، نیاز آبی آن نیز افزایش می‌یابد. تاکنون در ایران آبیاری قطره ای برای باغات پسته، بادام، گردو، انار، نخل، مرکبات، سیب، هلو، زردآلو، گیلاس، آلبالو و انگور بازدهی بالایی داشته است. لازم به ذکر است که؛ آبیاری قطره ای برای همه محصولات باغی کارایی دارد و به شرط اجرای درست و اصولی، راندمان بالایی خواهد داشت.

آبیاری قطره ای گلخانه

کاشت در گلخانه یعنی کاشت در یک محیط کنترل شده. كشت در محيط كنترل شده شامل تغيير در يك يا تمامی عوامل محيطي، به منظور رشد بهينه گياه است. اين موضوع شامل كنترل دما در يك گلخانه ساده تا كنترل تمام شرايط محيطي مانند؛ نور، دما، رطوبت نسبی، افزايش دی اكسيد كربن محيط، نظم آبیاری و كنترل مواد غذایی است. بنابراین برای محصولاتی که از حساسیت بالایی برخوردار هستند شامل؛ گیاهان دارویی (آویشن، رزماری، رازیانه، زیره، آلوئه ورا، بابونه)، پرورش نشاء، پرورش قارچ، پرورش گل و گیاهان زینتی (رز، لیلیوم، لاله و ارکیده) می‌توان از روش آبیاری قطره ای استفاده کرد. گلخانه یک سیستم اتوماتیک و نوین در کشاورزی محسوب می‌شود. بنابراین روش آبیاری در آن نیز باید به روز و جدید باشد. آبیاری منظم و متناسب با نیاز آبی گیاهان، در روند رشد آنها تاثیر فراوانی دارد.

بایدها و نبایدهای آبیاری قطره ای

• باید قبل از اجرای طرح، از افراد متخصص و با تجربه کمک بگیرید.
• باید اطلاعاتی مثل؛ آب و هوا، شیب زمین، نوع خاک، فشار آب، میزان شوری آب و خاک، محصول زیر کشت، شدت تبخیر، وزش باد و آرایش کشت را بدانید.
• باید قبل از جاری کردن آب درون لوله ها، از سالم بودن تمامی لوله ها و اتصالات اطمینان حاصل شود (بررسی و تعمیر دوره ای ضرورت دارد).
• باید حتماً از سیستم فیلتراسیون استفاده کنید. (مزارع با متراژ یک تا دو هکتار، باید از فیلتر توری و هیدروسیکلون و مزارع بیش از دو هکتار باید از پک کامل فیلتراسیون استفاده کنند)
• باید به صورت دوره ای (هفتگی، ماهانه و فصلی) سیستم آبیاری را بررسی کنید. یعنی در بازه‌های زمانی مختلف، باید لوله ها را از لحاظ نداشتن نشتی، میزان فشار، آسیب های ناشی از جوندگان و ماشین آلات کشاورزی به صورت چشمی بازبینی کنید.
• باید مطمئن شوید که آب به آخر هر لوله فرعی می‌رسد و تمامی گیاهان و درختان آبیاری می‌شوند.
• نباید از آبیاری قطره ای در مناطقی که درصد شوری آب و خاک بالاست، استفاده شود.
• نباید به صورت بی رویه از مواد شیمیایی تزریقی استفاده کرد. این مواد و املاح بر روی روزنه های خروجی آب و قطره چکان ها تاثیر نامطلوبی می‌گذارد.
• نباید از تجهیزات آبیاری قطره ای به صورت اشتباه و نا به جا استفاده کرد. (مثلاً برخی از کشاورزان و بهره برداران، فشار آب خروجی از پمپ را نمی‌دانند و اقدام به تهیه لوله پلی اتیلن یا لوله تاشو برای انشعاب اصلی و فرعی می‌کنند. برخی نیز از لوله نخدار که تا 1/5 بار فشار تحمل می‌کند، به عنوان انشعاب اصلی استفاده می‌کنند. این اشتباهات، هزینه های جبران ناپذیری را بر کشاورزان تحمیل می‌کند).